در مورد اعتمادبه نفس میتوان گفت یکی از دغدغه های فکری نوجوان (خصوصا دخترها) توجه بیش از حد به خصوصیات ظاهری و جسمانی خودشان است و متاسفانه در بیشتر موارد جنبه های منفی به خود می گیرد: دست و پاهام مثل میمون است؛ چه خوب می شد بلند قد و لاغر بودم؛ دماغم خیلی بزرگ است؛ پاهام خیلی درازند؛موهام مثل پشم گوسفندند؛ از موی لخت بدم می آید؛ اینها و هزاران نمونه دیگر، از تصورات منفی اکثر نوجوانان نسبت به خصوصیات جسمانی و ظاهری خود هستند.
اهمیت چنین تصوراتی در کاهش اعتمادبه نفس و عواقب آن است که می تواند در روند بلوغ روحی، روانی و اجتماعی شخص اثرات منفی و مخرب شدیدی داشته باشد. علل اصلی این تصورات منفی عبارتند از:
الف) تغییرات دوران رشد
همان طور که در بخش قبل ذکر شد، بارزترین تغییرات دوران بلوغ، تغییرات جسمانی هم چون رشد سریع قد، در آوردن مو در بدن، جوانه زدن و بزرگ شدن پستان ها، تغییر بوی بدن، شروع قاعدگی، رشد نابرابر اندام و تنه و غیره است. بدون شک این چنین تغییراتی ( که نسبتا سریع هم رخ می دهند) همراه با پیش زمینه ذهنی (که مقدار زیادی متاثر از فرهنگ و تفکرات حاکم بر خانواده و جامعه است) برای برخی از افراد ناخوشایند و آزار دهنده است ( خصوصا اگر شخص نسبت به این تغییرات طبیعی و ماهیت آنها آگاهی کافی نداشته باشد).
ب) عوامل محیطی و فرهنگی:
یکی از ویژگی های نوجوانان پیروی تقریبا بی چون و چرا آنها از قهرمانان و الگوهای فردی آنها است. زمانی که فلان هنرپیشه معروف دماغش را خوکی عمل می کند، می بینیم بسیاری از طرفداران وی دماغ خود را به آن شکل در می آورند ( هر چند ممکن است دماغ آنها هیچ عیب و نقصی نداشته باشد)، و یا وقتی می بینیم مانکن ها همگی لاغر و اسکلتی هستند، بسیاری از افرادی که جثه ای متوسط و معمولی هم دارند، خود را چاق و بد شکل می پندارند و برای رفع آن گاهی خود را گرفتار هزاران مصیبت واقعی می کنند! به عبارت دیگر، بسیاری از ارزش ها و زیبایی ها و زشتی ها، اموری نسبی و تا حدی انتسابی و قراردادی هستند.
اعتمادبه نفس
به میزان ارزیابی و خشنودی شخص نسبت به توانایی ها، ویژگی ها و ارزش های خودش عزت نفس یا اعتمادبه نفس و به کلامی ساده تر، خود باوری گفته می شود.اعتمادبه نفس یکی از کلیدهای طلایی و اساسی برای رسیدن به موفقیت در زندگی است.
کسی که اعتمادبه نفسش را از دست بدهد و زبون، بیچاره و ناتوان خواهد شد، از امکانات و استعدادهای خود بهره برداری نخواهد کرد، وابستگی اش به دیگران افزایش می یابد، کم کم گوشه گیری و افسرده می شود و ده ها مشکل دیگر گریبانش را می گیرد.
افسردگی بیا با هم حرف بزنیم!
علل کاهش اعتمادبه نفس
علل اصلی و مهم کاهش اعتمادبه نفس عبارتند از:
انتقادهای مهم و منفی بافی: انگشت گذاشتن روی نقاط ضعف و ناتوانی ها چه توسط دیگران و چه توسط خود شخص و تکرار و یاد آوری مداوم آنها حتی قوی ترین افراد را نیز خرد و نابود میکند.
عدم توجه به تفاوت ها، واقعیت ها و توانمندی ها: کمال مطلق خداست و بس. هر شخص دارای خصایص و ویژگی های خاص خود است. یکی در درس ریاضی استعداد دارد ولی در کارهای عملی ناتوان است؛ دیگری استعداد خاصی در نقاشی داردولی از حل ساده ترین مسائل ریاضی ناتوان است. عدم توجه به این تفاوت های فردی باعث می شود تا شخص (و نیز والدین) از خود توقع و انتظار بی جا داشته باشند و برای اثبات خود در راهی قدم بردارند که از همان ابتدا، آخرش پیداست. ماحصل این کار معمولا شکست خواهد بود و شکست های مکرر مخرب ترین چیز برای اعتمادبه نفس است.
نامناسب بودن شرایط و محیط: شکوفا و بارور شدن استعدادها و در نتیجه خودباوری نیازمند یک سری شرایط و امکانات است و این وظیفه خانواده، جامعه و مسولین حکومتی است تا شرایط لازم را فراهم آورند. البته در عین حال بایستی در گوشه ذهن خود به خاطر داشت که: 1) در دنیا تنها کسی موفق می شود که به انتظار دیگران ننشیند و همه چیز را از خود بخواهد 2) پیروزی و پیشرفت، ملک بلامنازع کسانی است که دارای استقامت و ثبات قدم هستند؛ 3) بیشتر کسانی موفق شده اند که کمتر تعریف شنیده اند.
چگونه افکار منفی نسبت به ظاهر خود را برطرف کنیم؟
والدین می توانند از نکات زیر استفاده کنند و به نوجوانانشان یاد آور شوند تا دید منفی نسبت به خود بسیار کمک کنید:
در نظر داشتن روند طبیعی: بسیاری از تغییرات به وجود آمده جزو روندهای طبیعی هستند و دیر یا زود در همه رخ میدهند. همچنین بسیاری از آنها که نامطلوب به نظر می رسند، موقت و گذرا بوده، یا قابل بهبود و بر طرف شدن هستند ( نظیر متناسب شدن اندام ها تا اواخر بلوغ، بر طرف شدن یا قابل درمان بودن جوش صورت و …)
پذیرش تفاوت ها و واقعیت ها: باید این مساله را بپذیریم که افراد با هم متفاوت هستند و هیچ فردی بی عیب و نقص و به معنی واقعی، کامل نیست. اگر به نظرتان بینی بد شکل دارید، در مقابل، ابرو یا چشمهای زیبایی دارید. اگر شانه هایتان کم عرض است در مقابل انگشتان زیبایی دارید و… اگر به معنی واقعی نواقص ظاهری متعددی دارید در مقابل انسان باهوش یا مهربان یا موفقی هستید.
تلقین و توجه به نکات مثبت و تغییر دادن بینش: یک دفترچه یادداشت تهیه نمایید و هر روز سه نکته ویژگی مثبت و خوب خود را در آن بنویسید و آخر هفته آن را مرور کنید. متوجه خواهید شد، که چه گوهری بوده اید که تاکنون به آن واقف نبوده اید. همچنین خصایص منفی خود را با موقعیت و حالات بدتر مقایسه کنید و قدر آنها را بدانید : اگر چشمان درشنی ندارید در مقابل، از نعمت بینایی برخوردار هستید.
رفع نواقص: خوشبختانه علم آنچنان پیشرفت نموده است که می تواند آدمی را به طور کامل تغییر دهد. اگر نقص خاص و واقعا نامطلوبی در چهره یا اندامتان دارید، می توانید با مشورت با متخصصین مجرب مشکل خود را حل نمایید.
چگونه اعتمادبه نفس خود را بالا ببریم؟
تصورات ذهنی درمورد خودتان را اصلاح کنید.
به نکات مثبت توجه کنید.
احترام به عقاید خود و دیگران
دور کردن افکار منفی
تلاش مثبت
کمک به دیگران
موفق باشید!
