یکی از بهترین روش های درمان اختلالات کودکان که توسط متخصصین رهیاب نیز انجام می گیرد، بازی درمانی است؛ روشی که میتواند ژرفای اندیشه، اضطراب، تنش و آرزوهای کودک را که به طرق دیگر قادر به انتقال آنها نیست، واکاوی کرده و از طریق تکرار و باز آزمایی تعدیل کند و به سمت تسکین، آرامش و درمان کودک پیش ببرد.
کودکان و نوجوانان با تشخیص اختلال هاي اضطرابی بخش وسیعی از مراجعان به مراکز مربوط به سلامت روانی کودکان را تشکیل می دهند. این اختلال ها منجر به بروز مشکلات اساسی در مهدکودک، مدرسه، خانه و محیط اجتماعی فرد می شوند و در صورت عدم اقدام براي درمان، اغلب تا سنین بزرگسالی ادامه می یابند و با آثار منفی در زندگی شخص همراهند.
بازی؛ داروی شفا بخش تمام کودکان
یکی از بهترین روش های درمان اختلالات از جمله اختلالات اضطرابی در کودکان، بازی درمانی است؛ بازی باعث میشود که کودک به سرعت وارد فرآیند درمان شده و در مسیر بهبود قرار گیرد و ابزاری است که کودک به کمک آن به بیان کامل خود می پردازد.
بازی درمانی به عنوان یک رویکرد درمانی از یک ارتباط جاری بین درمانگر آموزش دیده و کودک دارای مشکلات رفتاری، تشکیل میشود که استفاده از فعالیت های متنوع و گوناگون در طی این رابطه منجر به ایجاد تغییرات درمانی در کودک شده و یک کار خلاقانه در روان درمانی کودک به شمار می رود.
از آنجا که کودکان اغلب در بیان شفاهی احساساتشان دچار مشکل هستند، از طریق بازی می توانند موانعشان را کاهش داده و بهتر احساساتشان را نشان دهند. در هم شکستن مقاومت های کودک، ایجاد احساس لیاقت در او، هیجان مثبت و غلبه ترس های مربوط به دوران رشد از فواید این روش درمانی برای کودک است که در نهایت موجب کاهش اضطراب او در طول زمان می شود.
ویژگی های بازی
به راستی بازی چیست؟ در واقع تعریف ساده ای برای بازی وجود ندارد، با این وجود روانشناسان عناصری معین از بازی را شناسایی کرده اند و برای اینکه بتوان فعالیتی را بازی نامید، باید دارای پنج ویژگی اساسی باشد:
- اول اینکه بازی دارای انگیزه درونی و هدف آن در خودش نهفته است و تنها به خاطر رضایت حاصل از انجام آن صورت می پذیرد.
- دومین ویژگی بازی این است که به صورت آزادانه انتخاب شود و کودکان برای انتخاب آن تحت فشار قرار نگیرند.
- سومین ویژگی اساسی اش این است که باید خوشایند باشد و کودکان بایستی از انجام آن لذت ببرند؛ وگرنه نمیتوان آن را به عنوان بازی در نظر گرفت.
- چهارمین ویژگی بازی، واقعیت گریزی است؛ به این معنی که با عنصر وانمود سازی به معنای برهم ریختن واقعیت برای انطباق با رغبت های بازی کننده همراه است. این امر به ویژه در بازی های نمادین که ویژگی اصلی سنین دوره پیش دبستانی است، مصداق دارد. یعنی کودکان مدت زیادی از وقت خود را برای آزمودن نقش های جدید و بازی کردن در صحنه های تخیلی صرف می کنند.
- سرانجام اینکه بازیکن باید کاملاً در بازی شرکت داشته باشد. کودک باید از لحاظ جسمانی، روانی و یا هر دو درگیر بازی باشد، نه اینکه منفعل یا نسبت به آن چه روی می دهد، بی تفاوت باشد.
بازی از چه مسیری اقدام به درمان می کند؟
- بازی به کودکان اجازه می دهد تا احساسات خود را به صورتی کارآمد بیان کنند و برای انجام این کار، تنها راه موثر و طبیعی است.
- بازی به بزرگسالان اجازه می دهد که وارد دنیای کودکان شوند و به کودکان نشان دهند که آنها را به رسمیت می شناسند و می پذیرند. وقتی یک بزرگسال با یک کودک بازی می کند، نوعی تساوی قدرت موقتی وجود دارد و کمتر احتمال دارد که کودک از جانب بزرگسال احساس تهدید کند.
- مشاهده کودکان در حین بازی، به بزرگسالان کمک می کند تا آنها را بهتر درک کنند.
- از آنجا که بازی برای کودکان لذتبخش است، کودکان را ترغیب می کند تا آرام باشند و از این کار اضطراب و حالت دفاعی آنان را کاهش می دهد.
- بازی فرصت هایی را برای رها سازی احساسات نظیر خشم و ترس در اختیار کودکان قرار می دهد که بیان آن به شیوه ای دیگر دشوار است و به آنها اجازه می دهد تا بدون ترس از سرزنش بزرگسالان، ناکامی خود را بر سر وسایل بازی تلافی کنند.
- بازی فرصتی را برای کودکان فراهم می سازد تا مهارت های اجتماعی را که ممکن است در سایر موقعیت ها به راحتی قابل یادگیری نیستند به دست آورند.
- بازی به کودکان فرصت می دهد تا نقش های جدید را بازی کنند و در محیطی ایمن رویکردهای گوناگون حل مسئله را مورد آزمایش قرار دهند.
این روش درمانی بر این باور است که منجر به کشف حقایق فکری و احساسی کودک شده و موجب می شود کودک بتواند بهتر فکر و عمل کند و در مسیر سالم تری از زندگی قرار گیرد. البته لازم است که یک درمانگر ماهر با اثبات خود به عنوان فردی قابل اعتماد، در طول زمان کودک را متقاعد کند که توانسته همدمی بیابد که می تواند با او همراهی کند و خودکاوی های شخصی اش را با او در میان بگذارد. اما تنها ایجاد یک فضای قابل اطمینان برای درمان کافی نیست و درمانگر تلاش می کند، جنبه های درمانی کودک را نیز کنترل کرده و در دست بگیرد.
به عنوان مثال کودکی که یارای روبرو شدن با پدر الکلی خود را ندارد، می تواند در مقابل یک عروسک به جای پدر خود قرار گیرد، حرف هایش را بزند و بدون هیچ ترسی، از او انتقام بگیرد. کودک همچنین می تواند احساسات غیرقابل تحمل و ناخوشایندش درباره خود و تعارضات درونی اش را بیرون بریزد و آنها را تبدیل به یک واقعیت موجود در زندگی کرده و با آرامش بیشتری اقدام به پذیرش آنها کند.
این روش همچنین با ایجاد شادمانی و عزت نفس بیشتر، انجام فعالیت های اختیاری و خودجوش در کودکانی که بیش از سایرین توسط والدین کنترل شده اند را امکان پذیر می کند. کودکان مهاجم نیز تحت تاثیر این روش، آرام، مسئول و بازتاب دهنده تر بار می آیند و حساسیت کودکان خودشیفته نیز در برابر عزت نفس خدشه دار شده و واکنش های خصمانه کاهش می یابد.
تمام آنچه یک بازی درمانگر روان تحلیلی در جلسات درمان انجام می دهد، در جهت کمک به خودشناسی کودک و آشنایی با خودپنداره او و برنامه ریزی برای اجرای مسئولیت هایش در زندگیست.
بیشتر بخوانید : روان درمانگر تحلیلی
ملاقات با والدین در کنار بازی درمانی
از سوی دیگر همزمان با اجرای درمان و ارتقای احساس مالکیت کودک در زندگیش، باید به واقعیات دیگری نیز توجه کرد. به عنوان مثال در نظر گرفتن این مساله که کودکان تحت نظر و کنترل والدینشان زندگی می کنند، ما را بر آن می دارد که در جهت حمایت، راهنمایی و آگاه سازی والدین نیز گام های مورد نیاز را برداریم. در این راستا لازم است در کنار جلسات فردی با کودک، با والدین و اعضای خانواده او نیز، گاهی با حضور کودک و گاهی بدون او ملاقات هایی ترتیب دهیم.
بازی درمانی تحلیلی، رویکردی که توسط برخی درمانگران رهیاب صورت می پذیرد، فراتر از دردها و مشکلات روزمره گام بر می دارد و مسیر را برای رسیدن به زندگی بهتر، هموار و روشن می کند
این روش درمانی همچنین در کمک رسانی به کودکانی که محدودیت های مشخص و قابل توجهی دارند بسیار تاثیرگذار است و به افزایش احساس امنیت، سازگاری، شناخت و پذیرش خود و کنار آمدن با نگرش های شخصی منجر شود.
بنابراین در صورت بروز هرگونه نافرمانی در کودک، که منجر به بروز لجبازی و مقاومت در رفتار او می شود و یا هر اقدامی که آرامش رابطه والد و فرزندی شما را بر هم می زند، می توانید با مراجعه به مراکز روان درمانی کودک اقدام مناسبی جهت بهبود مشکلات رفتاری کودک خود کنید. بدانید که درمان یک اختلال در سنین کودکی بسیار کم هزینه تر از رسیدگی و درمان آن در سنین بالاتر و بزرگسالی است و مشاوران کودک رهیاب آماده ارایه مشاوره به شما عزیزان در این راستا می باشند.
