شما چقدر می خوابید و خوابتان تا چه اندازه با کیفیت است؟ آیا یه عنوان یک مادر و پدر، الگوی مناسبی برای خواب خوب کودکان خود هستید و شب ها با حرف ها و احساسات آرامبخش، کودک خود را روانه مرحله مهم دیگری از رشد شبانه روزی او می کنید؟ اگر تا پیش از این بهداشت خواب، دغدغه شما برای کودک یا نوجوانتان نبوده، مطالعه بررسی اختلالات خواب در کودکان از روانشناس رهیاب، می تواند یاری دهنده شما برای تکمیل یک الگوی تربیتی صحیح باشد.
پیشنهاد می کنیم بخوانید: مراحل تکامل اجتماعی کودک
خواب و استراحت کافی از نیازهای اولیه هر انسان است که برای بقا و سلامتی او ضروری است. در هنگام خواب، هورمون های ضروری مثل هورمون رشد آزاد می شود و تغییرات شیمیایی و افزایش تغذیه سلولی صورت می گیرد تا بدن برای انجام فعالیت های روز بعد آماده شود. همچنین ترمیم، سازماندهی مجدد، تقویت حافظه و یادگیری در هنگام خواب رخ می دهد و به گفته متخصصان یک خواب با کیفیت کاهش استرس، اضطراب و فشارهای عصبی و بازیافت انرژی برای تمرکز بهتر حواس، سازگاری و لذت بردن از فعالیت های روزانه در کودک و بزرگسال را به همراه دارد.
یک خواب باکیفیت، نه تنها بر روی رشد جسمی، رفتاری و احساسی کودک اثر می گذارد، بلکه به میزان زیادی با عملکرد ذهنی، یادگیری و توجه او نیز ارتباط دارد. در واقع خواب برای یادگیری و فرایندهای مربوط به حافظه و عملکرد تحصیلی در کودکان و نوجوانان بسیار ضروری است. در ادامه با تاثیر اختلالات و عادات خواب در کودکان آشنا خواهید شد.
اختلالات خواب کودکان چگونه اند؟
این اختلالات در دوران کودکی، یک شکایت شایع و پنجمین علت مراجعه به مطب پزشکان اطفال است. کاهش یا افزایش بیش از حد خواب متناسب با سن، انواع غیر طبیعی خواب، رفتارهای غیرطبیعی و یا بروز اتفاقات غیرعادی در طی خواب، از جمله مشخص ترین اختلالات خواب به شمار می روند. این اختلالات می توانند بر روی جسم، رفتار، عملکرد شناختی یا همان توانایی مغز در بیادآوری و پردازش اطلاعات کودکان تاثیر بگذارد و جدی ترین عارضه مربوط به اختلالات خواب کودکان، همین مشکلات شناختی است که اغلب با افسردگی و اضطراب در آنها همراه می شود.
طبق مطالعات شیوع شناسی، تقریبا 25درصد از بچه های کوچک تر از 5 سال اختلال خواب دارند و صحبت کردن در خواب، وحشت شبانه، شب ادراری، راه رفتن در خواب، دندان قروچه و حرکات موزون از جمله مواردی است که در کودکان دارای این اختلال مشاهده می شود.
پیشنهاد می کنیم بخوانید: بررسی علل کمرویی کودکان
توجه به این نکته نیز جالب است که اختلالات خواب کودکان می تواند سبب اختلال خواب والدین شده و عملکرد خانواده را نیز مختل کند. در نتیجه نه تنها بر سلامت و بهداشت کودک تاثیر دارد، بلکه می تواند عامل مهمی برای ایجاد استرس، فشار و تنش در خانواده و حتی اختلالات شناختی در نوجوانی وی شود.
اشکالات و اختلالات خواب شاید در بین بزرگسالان و اطفال ظاهرا شبیه هم باشند، اما علایم و نشانه ها، تاریخچه، درمان و پاسخ آنها متفاوت است. هر چند کارکردهای دقیق خواب هنوز روشن نشده است، اما وجود آن برای بقا ضروری است. چرا که محرومیت طولانی از آن به تخریب شدید جسمی و شناختی و نهایتا مرگ منجر می شود و آزمایش های صورت گرفته بر روی برخی از حیوانات نشان داده است که محرومیت از خواب به مدت هشت یا نه روز، منجر به مرگ آنها می گردد. این موضوع در مورد انسان نیز صادق است یعنی اگر انسان مدتی از خوابیدن محروم شود، بی شک مرگ او فرا می رسد.
عادات سالم و ناسالم خواب و پیامدهای آن
عادات خواب در سنین مختلف از نوزادی تا بزرگسالی در بین افراد نقش بسزایی در سلامت او ایفا می کند و در سنین مختلف متفاوت است. بدین معنی که هر فردی الگوی منحصر به فرد خود را دارد و آنچه مسلم است این عادات، تاثیر بسیاری در میزان کیفیت آن دارند. در دوران کودکی پایه های اساسی جهت گیری عادات مناسب خواب و پیشگیری از اختلالات ماندگار ناشی از عادات ناصحیح خواب شکل می گیرد.
در ابتدای این دوران که در محدوده 6 تا 11 سالگی قرار دارد الگوی خواب کودکان تا حد زیادی مانند الگوی خواب دوران بزرگسالی شکل خواهد گرفت. با رسیدن سنین مدرسه، انتظار می رود رفتارهای نامناسب خواب، اصلاح شوند. چرا که تداوم آنها در این سنین، گاه لزوم پیگیری و درمان را مطرح و جدی می کنند.
پیشنهاد می کنیم بخوانید: پدر و مادر الگوی کودک هستند
متخصصان می گویند برخی کودکان که به دلیل پیروی از عادات نامناسب خواب و ابتلا به مشکلات خواب، دچار درجاتی از کم خوابی هستند، نسبت به سایر همسالان خود عصبانی ترند، بیشتر از مدرسه غیبت می کنند، در کسب مدارج تحصیلی ناموفق ترند، رضایت کمتری از خود دارند و از فعالیت های ارایه شده در مدرسه لذت کمتری می برند. به گفته صاحبنظران، تغییر سبک زندگی و شیوه های رفتاری افراد در طی قرن ها، الگوی خواب را نیز متاثر ساخته است.
عواملی مانند محیط مدرسه، روابط با همکلاسی ها، برنامه های تلوزیونی متنوع، ماهواره، کامپیوتر، شرایط جوی حاکم بر خانواده روابط بین اعضای خانواده، روابط بین پدر و مادر همگی در الگوی خواب افراد بخصوص کودکان تاثیر بسزایی دارد. از میان این عوامل ارتباط مهمی بین محیط خانه و شیوه های فرزند پروری با رفتار خواب کودکان وجود دارد و شخصیت سالم روانی و فرهنگی فرزندان در گرو حضور والدین و نحوه برخورد و تربیت صحیح کودک توسط آنهاست.
مامان بابا؛ خوب خواباندن کودک کار شماست
این وظیفه والدین است که خواب مورد نیاز کودک را تامین کنند. کاهش اختلالات خواب در کودکان و نوجوانان منوط به داشتن والدینی آگاه و مطلع از دنیای کودکان با شیوه تربیتی صحیح است. طبق نظر کارشناسان، کودک متوسط 2 تا 12 ساعت خواب شبانه و 1 تا 2 ساعت روزانه نیاز دارد. خواب های کوتاه روزانه تدریجا در طول چند سال قطع می شوند. کودکان در فاصله سنی 6 تا 9 سال به 11 ساعت خواب و در فاصله سنی 10 تا 12 سال به 10 ساعت خواب نیاز دارند. گرچه نیاز برخی از کودکان به خواب ممکن است بیشتر یا کمتر از این ارقام باشد.
پیشنهاد می کنیم بخوانید: تکنیک های منحصر به فرد در تربیت کودک
پدر و مادرها لازم است برای ایجاد عادات خواب منظم در فرزند خود، موارد زیر را به طور مرتب رعایت کنند:
- هر شب در ساعت معینی کودک را به رختخواب بفرستند.
- زمان خواب کودک را با آرامش همراه کنند. غذای سبک به او بدهند، لباس مناسب و راحت به او بپوشانند، عروسک یا هر آنچه به آن علاقه دارند را در کنارش قرار دهند، داستان بخوانند، حرف های آرام و مثبت بزنند، او را ببوسند و روانداز مناسب رویش بندازند و شب بخیر بگویند. حفظ روال منظم به پیدایش احساس امنیت در کودک کمک کرده و آمادگی یک خواب راحت را در او ایجاد می کند. به یاد داشته باشید که گذاشتن کودک در بستر خودش و پیشگیری از خواباندن او در مکان های غریبه که به تلاش بیشتری برای خواباندن نیاز دارد، اهمیت بسیاری دارد.
- از تحریک بیش از حد کودک در ساعات پیش از خواب خودداری کنید. بازی های خشن و آشفته شدن روابط والد- کودک با وجود تنش در خانواده سبب بی خوابی می شود. والدین نباید انتظار داشته باشند که کودکان بعد از بازی خشن، بلافاصله آرام بگیرند و به خواب بروند.
- از فرستادن کودک به بستر به عنوان روش تنبیهی خودداری کنید. زیرا سبب می شود آنها رفتن به رختخواب را با مجازات یکی بدانند و در نتیجه فرستادن آنها به بستر در سایر مواقع سخت تر می شود.
- به موضوع داستان های شبانه یا فیلم هایی که در پایان روز می شنوند و می بینید دقت کنید. چرا داستان های ترسناک ممکن است به بروز کابوس، خصوصا در کودکان 3 تا 4 ساله که قادر به تشخیص واقعیت از خیال نیستند، منجر شود.
علایم وحشت شبانه مانند بیداری ناگهانی و ترس و جیغ کشیدن عارضه ای است که در فاصله سنی 3 تا 8سال بسیار شایع است و خوابگردی نیز در 15درصد از کودکان 5 تا 12 سال دیده می شود که نتیجه بروز رویدادهای استرس زا در زندگی آنهاست. آگاه باشید اگر این مشکلات ادامه یافتند، کودک شما به کمک های روانشناختی نیازمند است.
پیشنهاد می کنیم بخوانید: بازی درمانی کودکان – روشی که کودک دوست دارد
نتبجه گیری
بنابراین با توجه به اهمیت اختلالات خواب بر عملکرد، رفتار، شناخت، خودپنداره و اعتمادبنفس کودکان و نقش آنها در پیشرفت تحصیلی و موفقیت آتی کودکان و فقدان اطلاعات کافی در این زمینه ها، لازم است در صورت مشاهده این مشکل رفتاری در کودکان، هر چه سریعتر آن را بررسی و تحت درمان قرار دهید. روانشناسان رهیاب در کنار آموزش نحوه تعامل صحیح با فرزندان، یاری تان می کنند تا بتوانید عادات نامناسب خواب کودک خود را اصلاح کرده و از بروز آسیب های روانی دیگر در او پیشگیری کنید.
