شخصیت انسان، از شخصیت عجیب و غریب و درونگرا گرفته تا پرهیاهو و جسور را می توان در انواع بسیار پیچیده و متنوع توصیف کرد.
شخصیت به الگوهای متمایز تفکر، احساسات و رفتار افراد گفته می شود. در واقع شخصیت هر فرد ترکیبی از گرایش های فکری و تمایلات ذاتی همراه با تجارب و فاکتورهای محیطی می باشد. با وجود این که شخصیت فرد ممکن است در طول زندگی تغییر کند، اما ویژگی های اصلی شخصیت در بزرگسالی تقریباً ثابت باقی می مانند.
باید بدانیم که ویژگی های انسان می تواند بی شمار باشد و به روش های نامحدودی می توانند با هم ترکیب شوند؛ مردم از زمان بقراط سعی کرده اند که شخصیت ها را طبقه بندی کنند، یونانیان باستان شخصیت ها را به چهار خلق و خوی اصلی تقسیم کرده اند. امروزه اغلب روانشناسان نظریه پرداز، شخصیت را بر اساس 5 ویژگی اصلی شرح می دهند. این ویژگی ها که به اصطلاح ابعاد شخصیتی بزرگ نامیده می شوند عبارتند از: گشودگی به تجربه، وظیفه شناسی، برونگرایی، توافق گرایی و روان رنجوری.
یک مدل جدیدتر که هگزاکو نامیده می شود، صداقت و فروتنی را به عنوان ششمین ویژگی کلیدی معرفی می کند.
تیپ شخصیت من چیست؟
موضوع تیپ شخصیتی موضوع نسبتاً گسترده ای است. بسیاری از مردم تیپ شخصیتی A را به افرادی اختصاص داده اند که رفتاری سازمان یافته ای دارند؛ سختگیر، رقابت جو و مضطرب هستند. البته شواهد تجربی کمی برای این ایده وجود دارد. تیپ های شخصیتی ارائه شده توسط شاخص محبوب مایزر- بریگز (MBTI) توسط پژوهشگران به چالش کشیده شده است.
روانشناسانی که ویژگی های شخصیتی را مطالعه می کنند معتقدند که این نوع تیپ شناسی ها، عموماً برای آنکه بتوانند تفاوت افراد را توصیف کنند بیش از حد ساده هستند. درعوض ترجیح می دهند که روی چارچوبی مانند مدل پنج گانه ابعاد شخصیتی تکیه کنند. در مدل پنج گروه بزرگ شخصیت، هر شخص برای هر ویژگی در مقایسه با سایر جمعیت، در یک زنجیره قرار داده می شود. یک فرد ممکن است با بالا یا پایین بودن ویژگی هایی مانند برونگرایی یا توافق گرایی ارزیابی شود؛ همچنین ممکن است جنبه های خاصی از هریک (مانند قاطعیت، یا شفقت) نیز ارزیابی شود. ترکیبی از سطوح مختلف (بالا یا پایین بودن) ویژگی ها می تواند شخصیت فرد را توصیف کند.
برای ارزیابی تفاوت های شخصیتی، انواع تست های شخصیت به وجود آمده اند. این تست ها معمولاً افراد را ترغیب می کنند تا توضیحات متنوعی از تفکر و رفتاری را انتخاب کنند که منعکس کننده تمایلات شخصی آنها می باشد. بر اساس پاسخ های شخص، آزمون تیپ شخصیتی فرد را مشخص می کند (مانند آزمون MBTI) یا نشان می دهد که شخص بر اساس تعدادی از ویژگی ها چگونه با سایر پاسخ دهندگان مقایسه می شود. (مانند پرسشنامه پنج عاملی یا موارد مشابه).
چرا شخصیت اهمیت دارد؟
روانشناسی شخصیت، روش های متفاوتی برای سازماندهی، اندازه گیری و شناخت تفاوت های فردی دارد و می تواند به افراد کمک کند تا درک بهتری از خود داشته باشند و بتوانند تفاوت های خود را در مقایسه با دیگران بیان کنند. اما جزئیات شخصیت چیزی فراتر از تصور شخصی فرد از خویش است.
تمایلاتی که فرد در تفکر و رفتار از خود نشان می دهد که به صورت ابعاد شخصیتی پنج گانه طبقه بندی می شوند، به انواع ویژگی های دیگر و نتایجی مرتبط می شوند که افراد بر اساس آنها با هم مقایسه می شوند. این ویژگی ها عبارتند از تفاوت ها در موفقیت شخصی، سلامتی و رفاه و نحوه کنار آمدن با دیگران. حتی به نظر می رسد که خطر مرگ در افراد تا حدودی با تفاوت های شخصیتی آنها ارتباط دارد.
شخصیت فرد وارد حوزه سلامت روان نیز می شود. متخصصین برای تشخیص و درمان بیماران یک فهرست از اختلالات شخصیتی را مورد استفاده قرار می دهند که دربرگیرنده تمایلات مخرب طولانی مدت آنها است. از جمله طبقه بندی هایی که توسط روانپزشکان و روانشناسان بالینی مورد استفاده قرار می گیرند می توان به اختلال شخصیت خودشیفته، اختلال شخصیت مرزی و اختلال شخصیت ضد اجتماعی اشاره کرد – اما راهنمای اصلی تشخیص DSM-5 در کل 10 اختلال شخصیتی را در بر می گیرد.
شخصیت چگونه به وجود می آید؟
این که چرا افراد شخصیت منحصر به فرد خود را دارند و نیز این که چقدر شخصیت فرد معمولاً در طول زمان تغییر می کند، از جمله مهم ترین سؤالات در روانشناسی شخصیت است. دانشمندان البته پاسخ هایی را نیز ارائه داده اند اما این موضوع هنوز جای بحث، گفتگو و کاوش زیادی دارد.
ژنتیک تا حد زیادی باعث ایجاد ویژگی های متفاوت شخصیتی می شود اما عوامل دیگری نیز وجود دارند که در شکل گیری ویژگی های شخصیتی مؤثر هستند. طیف گسترده ای از نظریه های شخصیت مطرح شده اند تا توضیح بدهند که شخصیت چیست و چرا افراد به کسانی که هستند تبدیل می شوند. برخی از این تئوری ها بیشتر از بقیه روی فاکتورهای غیر ژنتیکی متمرکز شده اند و برای مثال پذیرفتن نقش های اجتماعی جدید توسط افراد (پذیرفتن نقش همسری یا پدر/ مادری) را بررسی کرده اند.
با وجود این که شخصیت روزمره افراد پایدار و با ثبات است اما در طولانی مدت، شخصیت به میزان قابل توجهی در طول زندگی فرد دستخوش تغییر می شود. محققین مطرح کرده اند که افراد هرچقدر بزرگ تر می شوند، در نمرات آزمون شخصیت خود علائمی از افزایش تکامل (برای مثال، افزایش حساسیت اجتماعی) را به نمایش می گذارند. حتی ممکن است با تلاش مکرر برای متفاوت رفتار کردن، جنبه هایی از شخصیت خود را نیز تغییر بدهند.
ویژگی های شخصیتی
ویژگی ها در واقع سنگ بنای شخصیت هستند. اما تعریف یک ویژگی چیست؟ در واقع نحوه پایدار تفکر و رفتار که می تواند برای توصیف یک شخص و مقایسه و متمایز کردن وی از دیگران مورد استفاده قرار بگیرد یک ویژگی است.
ویژگی ها را می توان با انواع گسترده ای از عبارات بیان کرد، برای مثال: این که شخص نسبت به سایر مردم یا نسبت به مجموعه خاصی از افراد چقدر مثبت نگر است، مثلاً این شخص چقدر تمایل دارد که به دیگران اعتماد کند.
این جنبه های خاص از شخصیت را گاهی اوقات به عنوان «جنبه های شخصیتی» می نامند. ویژگی های شخصیتی معمولاً جدای از توانایی های ذهنی (از جمله هوش عمومی) در نظرگرفته می شود. هوش عمومی یا توانایی های کلی ذهن افراد بر اساس نحوه پاسخ دادن فرد به سؤالات و مسائل ارزیابی می شود.
روانشناسان روش های متفاوتی را برای تعریف و سازماندهی طیف گسترده ویژگی های شخصیتی اتخاذ کرده اند. این طیف های گسترده اغلب بر اساس فاکتورهای گسترده شخصیتی با هم ترکیب می شوند همانطور که معمولاً در طبقه بندی ویژگی شخصیتی پنج گانه انجام شده است. اما شخصیت را می توان به شیوه های متفاوتی شکافت و مورد بررسی قرار داد. برخی از این ویژگی ها بارها توسط روانشناسان به تنهایی مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته اند.
در ادامه تعدادی از ویژگی های شخصیتی تحت مطالعه علمی قرار گرفته است. نکته مهم این است که نمی توان فقط به سادگی گفت که افراد این ویژگی ها را دارند یا ندارند، بلکه افراد بر اساس میزان وجود یک ویژگی در آنها به صورت کم، زیاد یا متوسط طبقه بندی می شوند.
ویژگی های شخصیتی پنج گانه
پنج ویژگی شخصیتی اصلی، معمولاً با عناوین گشودگی، وظیفه شناسی، برون گرایی، توافق گرایی و روان رنجوری نام گذاری می شوند که آنها را به اختصار با OECAN نیز نمایش می دهند و بیشتر از سایر موارد در مطالعات روانشناسی بررسی و ارزیابی شده اند. این مدل 5 عاملی، شخصیت را به 5 ویژگی اصلی و وسیع تقسیم می کند و افراد را در مقایسه با سایرین و بر اساس رفتارهایی که از خود نشان می دهد و بالاترین یا پایین ترین میزان یک ویژگی، طبقه بندی می کنند. هر یک از این 5 فاکتور شخصیت، گروهی از وجهه های شخصیتی در افراد را که گستردگی کمتری در افراد دارند و نیز تمایل دارند که با هم ترکیب بشوند را پوشش می دهد.
گشودگی چیست؟
گشودگی که به عنوان گشودگی به تجربیات یا بازاندیشی نیز از آن یاد می شود به طور کلی نشان می دهد که فرد چقدر پذیرای ایده های جدید می باشد همچنین استحکام و پیچیدگی زندگی ذهنی فرد را به نمایش می گذارد. وجه ها یا ابعاد گشودگی عبارتند از: کنجکاوی فکری و تخیل خلاقانه.
وظیفه شناسی چیست؟
وظیفه شناسی در واقع تمایل یک فرد به کنترل وسوسه ها و عملکرد مسئولانه و کارآمد می باشد. این ویژگی اغلب به صورت ترجیح افراد به نظم و انضباط در امور، قابل اطمینان بودن در محل کار یا وقت شناسی منعکس می شود. سرسختی و ایستادگی مفهومی است که بسیار مورد بحث قرار گرفته و در واقع به معنای پشتکار و مداومت در رسیدن به هدف می باشد و با وظیفه شناسی نیز ارتباط دارد.
برون گرایی چیست؟
برون گرایی را می توان سطح انرژی فرد در برخورد با جهان بیرون و سایر افراد دانست. تصور می شود که جنبه های برون گرایی شامل اجتماعی بودن و نیز اعتماد به نفس داشتن می باشد البته انرژی و اشتیاق کلی فرد را نیز در بر می گیرد. درونگرایی نقطه مخالف برونگرایی است (کمرویی که در 5 بعد شخصیتی بزرگ آورده نشده است، شبیه به درونگرایی نیست).
توافق گرایی چیست؟
توافق پذیری در واقع میزان مثبت اندیشی و موثر بودن فرد برای دیگران است. وجه ها یا ابعاد توافق گرایی عبارتند از میزان احترامی که فرد برای دیگران قائل است، تمایل، شفقت و تمایل به اعتماد به سایرین.
روان رنجوری چیست؟
روان رنجوری (گاهی اوقات احساسات منفی نیز نامیده می شود) تمایل فرد به تجربه حالت های احساسی چالش برانگیز مانند اضطراب و افسردگی است. افرادی که میزان روان رنجوری در آنها بالاست، افکار منفی را خیلی راحت تر احساس می کنند، نقطه مقابل روان رنجوری را گاهی اوقات به عنوان «پایداری احساسی» شرح می دهند.
هکزاکو چیست؟
HEXACO حروف اول کلماتی است که به ترتیب این معانی را شامل می شود: صداقت- فروتنی، احساسات، برون گرایی، موافق بودن، وظیفه شناسی و گشودگی به تجربه (لی و اشتون، 2004).
برخی از محققین که در مورد شخصیت تحقیق می کنند، یک عامل شخصیتی عمده به عنوان عامل ششم معرفی کرده اند، که صداقت-فروتنی نام دارد و ابتدای آن با H در مدل HEXACO آورده شده است. صداقت- فروتنی در واقع مفهومی از یک ویژگی است که نشان می دهد افراد چقدر خودشان را به دیگران ترجیح می دهند و برای مثال به دنبال رفتار خاصی هستند یا می خواهند روی دیگران تأثیرگذار باشند. جنبه های پیشنهادی این ویژگی، خلوص نیت، انصاف و پرهیز از حرص و طمع است.
آیا شما تاکنون تست شخصیت داده اید؟
چقدر از ویژگی های شخصیتی خود و تمایلاتتان آگاه هستید. شما می توانید تست های شخصیتی مهم را به سادگی از اینجا اجرا کنید و خودتان را ارزیابی نمایید. اگر نیاز به کمک حرفه ای تر و مشاوره تخصصی داشتید، مشاوران رهیاب در کنارتان هستند. با ما با در ارتباط باشید.
