زبان بدن در روانشناسی و انواع کاربرد آن

سال های پایانی قرن بیستم شاهد ظهور نوع جدیدی از دانشمندان اجتماعی یعنی متخصصین رفتارهای غیر کلامی یا زبان بدن بود. همانگونه که برخی افراد از تماشای پرندگان و مشاهده رفتار آن ها لذت می برند. این دانشمندان افراد را در فعالیت های اجتماعی، کنار دریا، تماشای تلویزیون، اداره، یا هر جایی زیر نظر داشته و از تماشای نشانه های غیر کلامی افراد لذت می برند. یک متخصص رفتار غیر کلامی مثل یک دانشجوی علوم رفتاری است که می خواهد درباره اعمال همنوعان خود و سرانجام رفتارهای خود و چگونگی بهبود رابطه اش با دیگران چیزهایی بیاموزد.

شگفت انگیز است که طی میلیون ها سال زندگی بشر جنبه های غیر کلامی ارتباطات او فقط از دهه 1960 میلادی به طور جدی مورد مطالعه قرار گرفته است. عامه مردم از وجود آنها زمانی آگاه شدند که جولیس فست کتابی درباره زبان بدن منتشر کرد. این کتاب خلاصه ای از کارهایی بود که دانشمندان رفتارگرا تا آن زمان درباره ارتباط های غیر کلامی انجام داده بودند. حتی امروزه بیشتر افراد از وجود زبان بدن و اهمیت آن در زندگی خود بی خبرند.

زبان بدن چیست؟

زبان بدن یا جنبه های غیر کلامی ارتباطات یکی از استراتژی های ارتباطی غیر کلامی است. زبان بدن شامل انتقال پیام های غیر زبانی میان افراد توسط اعضای بدن و حرکات صورت است. می تواند گویای وضعیت درونی فرد مثل خشم، خستگی و آرامش باشد. زبان بدن به این دلیل مهم است که تاثیر احساسی که در پس سخنان وجود دارند را منتقل می کند.

چارلی چاپلین و بسیاری از بازیگران دیگر فیلم های صامت، پیشتازان مهارت های ارتباط غیر کلامی بودند. این مهارت ها تنها وسیله ارتباط بر روی صحنه بود. هر بازیگر بر اساس توانایی استفاده موثر از زبان بدن و اطوارها به بازیگر خوب یا بد تقسیم می شد. زمانی که فیلم های ناطق متداول شد و در نتیجه جنبه های غیر کلامی رفتار اهمیت خود را از دست داد، بسیاری از بازیگران فیلم های صامت به فراموشی سپرده شدند. سپس کسانی که مهارت های کلامی خوبی داشتند پا به عرصه ظهور نهادند.

حرکات بدن

حرکات بدن ما به دو بخش ارادی و غیر ارادی تقسیم می شوند. حرکات ارادی شامل ژست ها و حرکاتی است که افراد به صورت ارادی یا نیمه ارادی انجام می دهند. مانند لبخند زدن و یا حرکت دادن دست ها در حین صحبت کردن برای تفهیم بهتر مطلب به مخاطبان. این گروه از حرکات معمولا در ارتباطات غیر کلامی در بین افراد جامعه به کار می روند. در معاشرت و ارتباط با افراد، ارتباط کلامی تنها یکی از راه های نشان دادن احساسات، تایید، نا امیدی و یا اطمینان به سایرین است.

علاوه بر آن چگونگی راه رفتن، وضعیت بدن، طرز حرکت و حالت چهره نیز نشانه هایی را درباره میزان توانایی و وضعیت ذهنی شخص در اختیار دیگران قرار می دهد. متخصصین علوم ارتباطات معتقدند در ارتباطات روزانه هفت درصد از مطالب از طریق کلام، 38 درصد از طریق لحن و آهنگ گفتار و 55 درصد آن از طریق حرکات بدن منتقل می شوند.

پیشنهاد می کنیم بخوانید: روانکاوی فردی خارج از کشور

علائم ذاتی، موروثی، آموخته، و فرهنگی

تحقیق ها و بحث های زیادی بر سر این موضوع شده است که آیا علامت های غیرکلامی ذاتی، موروثی، آموختنید یا اکتسابی هستند. شواهد لازم از مشاهده افراد نابینا یا ناشنوایی که قادر نبودند از کانال های دیداری یا شنیداری نشانه های غیر کلامی را یاد بگیرند. از مشاهده رفتاری افراد با فرهنگ هی مختلف در سرایر جهان و همچنین از مطالعه نزدیکترین گونه جانوری به انسان یعنی میمون ها جمع آوری گردید.

نتایج این تحقیق نشان می دهد که برخی حرکات در هر مقوله ای جای می گیرند. به عنوان مثال کودکان پستانداران با توانایی مکیدن به دنیا می آیند که نشان می دهد این توانایی ذاتی یا موروثی است. دانشمندان آلمانی دریافتند که خندیدن کودکانی که نابینا و ناشنوا به دنیا می آیند مستقل از یادگیری با تقلید است و نشان این است که این حرکات نیز باید ذاتی باشند.

ادراک گری، بصیرت، حدس زدن

از نظر فنی هنگامی که ما شخصی را ادراک گر یا دارای بصیرت می نامیم که توانایی او را در خواندن و تشخیص نشانه های غیر کلامی و مقایسه آنها با نشانه های کلامی باور داریم. به عبارت دیگر هنگامی که می گوییم من حدس می زنم یا احساس می کنم که فلان شخص دروغ می گوید. در واقع منظورمان این است که زبان گفتاری او با زبان هم خوانی ندارد. این همان چیزی است که گویندگان از آن به عنوان آگاهی شنونده یاد می کنند. به عنوان مثال اگر شنوندگان در حالی بر روی صندلی های خود نشسته باشند که چانه هایشان پایین و دست هایشان بر روی سینه هایشان باشد یک گوینده باهوش باید احساس کند که سخنان او مورد استقبال مخاطبانش نبوده است.

استفاده از زبان بدن در روابط عمومی و ارتباطات شغلی

هرچه بیشتر درباره زبان بدن و تاثیر آن بر دیگران آگاهی یابید، بهتر می توانید با همکاران، روسا، مشتریان، فروشندگان و سایر افرادی که با آنها در طول روز سر و کار دارید، بصورت موثر تعامل نمایید. مهمتر از آن اینکه با انجام اصلاحات و تغییرات ساده ای در طرز ایستادن، حالت چهره و نوع حرکات خود می توانید باعث بهبود نگرش دیگران نسبت به خود شوید. در این زمینه، دانستن نوع نگرش دیگران نسبت به شما برای انجام تغییرات ضروری است. بدین منظور از افراد و دوستان نزدیک خود که به آنها اطمینان دارید، عقیده شان را درباره زبان بدن خود بپرسید تا بتوانید بفهمید که در کدام بخش باید تغییرات را انجام دهید.

تغییرات در زبان بدن می تواند شامل موارد ذیل باشد.

الف) تلاش برای حفظ یک حالت بدنی آرام در هنگام صحبت و طول برگزاری جلسات

حالت بدنی آرام بر این دلالت دارد که شما نسبت به اطراف خود احساس راحتی دارید و فاقد استرس (تنش) می باشید. حتی هنگامی که موقع کار بر روی یک پروژه دچار استرس (تنش) می شوید نیز اگر نشانه های تنش را از چهره و ظاهر خود دور کنید، اطرافیان شما احساس آرامش بیشتری خواهند داشت. بنابراین به قابلیت های شما در هدایت، قبول مسئولیت و مدیریت پروژه بیشتر اطمینان خواهند نمود.

ب) تغییر طرز رفتار

اضطراب، راه رفتن و بی قراری هنگام صحبت کردن، قطع مکرر تماس چشمی با دیگران و سایر رفتارها و حرکات غیر عادی، عامل بازدارنده ای در تعامل با افراد اطراف شما خواهد بود. این رفتارها می توانند این طرز فکر را در دیگران القا نمایند که شما مضطرب، نامنظم، بدون آمادگی و دانش کافی یا مضطرب هستید. در حالی که ممکن است شما در واقع اینطور نباشید. می توانید بیاموزید تا اینگونه رفتارها را با توجه به زمان وقوع و تعداد رخ دادن آنها و همچنین اندیشیدن درباره راه های تغییرشان، کنترل نمایید. توجه به این نکته ضروری است که در بسیاری از مواقع، رفتارها، فقط نوعی از عادت های قدیمی هستند و می توان آنها را ترک و یا اصلاح نمود.