غلبه بر آسیب های عاطفی یکی از مهم‌ترین کارهایی است که به ما کمک می‌کند زندگی سالم‌تری داشته باشیم و بتوانیم از زمان خود استفاده و لذت بیشتری ببریم. البته موضوع به اینجا ختم نمی‌شود؛ چراکه برخی از آسیب‌های عاطفی شدید می‌توانند عواقب بسیار خطرناکی برای زندگی ما داشته باشند. در حقیقت این آسیب‌ها می‌توانند افراد را به سوی کارهایی همچون خودکشی یا خودزنی سوق دهد و یا تمایل آن‌ها را به اعتیاد و یا سایر رفتارهای پرخطر افزایش دهد.
همچنین در بسیاری از اوقات آسیب‌های عاطفی درمان‌نشده باعث می‌شوند افراد به روابط سمی و ناسالم وارد شوند که این موضوع آسیب‌های روانی و عاطفی هرچه بیشتری را برای آنان به همراه خواهد داشت. این‌ها تنها برخی از آسیب‌های رایج شکست عاطفی هستند و می‌توان بسیاری موارد دیگر را به این لیست اضافه کرد. از همین رو به شما پیشنهاد می‌کنیم این مقاله را بخوانید تا ابتدا انواع آسیب‌های عاطفی و روش‌های تشخیص آن‌ها در خود را شناسایی کنید و در ادامه با معرفی روش‌های کنترل و درمان این آسیب‌ها آشنا شوید.
راهکارهای اصلی غلبه و درمان شکست های عاطفی
۱. انواع آسیب‌های عاطفی را بشناسید
برای کسب توانایی غلبه بر آسیب های عاطفی، ابتدا باید بدانیم به چه آسیب‌هایی، آسیب عاطفی می‌گوییم. در ابتدا باید دانست که بسیاری از آسیب‌های عمیق عاطفی از دوران کودکی و حتی دوران نوزادی در ما به وجود آمده است و از همین رو برای دانستن بسیاری از آن‌ها باید در خاطرات کودکی خود عمیق شوید و یا از والدین خود و یا مشاوره روانشناسی برای یادآوری آن‌ها کمک بگیرید. از جمله آسیب‌هایی که می‌تواند در دوران نوزادی و کودکی در ما ایجاد شود عبارت‌اند از:
- احساس عدم امنیت به سبب جدا افتادن از مادر، به صورت مداوم یا مقطعی
- قرار گرفتن در معرض خشونت خانگی و یا خشونت‌های خیابانی
- احساس عدم امنیت به سبب زندگی در محل پرخطر و مواجهه روزمره با خشونت
- آزار جنسی، فیزیکی یا کلامی
- اما برخی موارد دیگر نیز هستند که علاوه بر کودکی، مواجهه با آن‌ها در بزرگ‌سالی نیز می‌تواند آسیب‌هایی عمیق بر روان شما ایجاد کند:
- رویدادهای خطرناک غیرمنتظره همچون تصادف، بلایای طبیعی، قرار گرفتن در معرض زورگیری، حملات تروریستی و…
- داشتن عمل جراحی سنگین، مخصوصاً در کودکی و یا هرگونه تجربه نزدیک به مرگ
- تجربه زندگی در مناطق جنگ‌زده یا تجربه حضور در جنگ
- تجربه مرگ اطرافیان، مخصوصاً در کودکی
- جدایی از شریک عاطفی، همسر و یا دوستان نزدیک
۲. علائم بدنی آسیب‌های عاطفی را شناسایی کنید
برای درمان آسیب‌های عاطفی که انواع آن را به اختصار در بالا گفتیم، ابتدا باید به نشانه‌های آن‌ها آگاه شویم. آسیب‌های عاطفی با چندین علامت بدنی و روحی‌روانی حضور خود را اعلام می‌کنند. علائم بدنی آن‌ها عبارت‌اند از:
- مشکلات خواب نظیر بی‌خوابی یا بدخوابی
- مختل شدن تمرکز و ایجاد وقفه گهگاه در انجام کارها حتی در هنگام رانندگی
- احساس خستگی بی‌دلیل
- تنش عضلانی بی‌دلیل
- بی‌قراری
- سرگیجه
- بالا رفتن بی‌دلیل ضربان قلب
- احساس درد
اگر با چند مورد از موارد بالا در بلندمدت دست‌وپنجه نرم می‌کنید، باید بدانید که به احتمال زیاد این مشکلات از یک آسیب روحی، و نه بدنی، سرچشمه گرفته‌اند و از همین رو شما به روان‌درمانی احتیاج دارید.
۳. علائم روحی و روانی آسیب‌های عاطفی را شناسایی کنید
برای رفع آسیب‌های عاطفی خود اما علاوه بر توجه به نشانه‌های فیزیکی، به شناسایی چند علامت روحی و روانی نیز احتیاج خواهید داشت. از جمله این علائم می‌توان به این‌ها اشاره کرد:
- کابوس دیدن مداوم و مخصوصاً کابوس‌های تکرارشونده
- نوسانات خلقی، زودرنجی یا عصبانی شدن زودهنگام در مواجهه با محرک‌های عاطفی
- منزوی شدن و کناره‌گیری از دیگران
- احساس خالی بودن از احساسات
- احساس گناه یا شرم
- خودسرزنشگری مداوم
- احساس ترس یا اضطراب مداوم
- احساس ناامیدی و غمگینی
- انکار یا ناباوری وقایعی که در حقیقت رخ داده‌اند.
۴. محیط زندگی خود را تغییر دهید
حال که با انواع نشانه‌های آسیب‌های عاطفی آشنا شدید، به سراغ ارائه چند راه حل به شما برای کاهش اثرات این دسته از آسیب‌ها خواهیم رفت. البته پیش از هرچیز باید گفت که اگر این نشانه‌ها برای شما به گونه‌ای است که زندگی روزمره شما را مختل کرده، حتماً باید به یک روان‌درمانگر حاذق مراجعه کنید و در کنار روان‌درمانی، از توصیه‌های این مقاله بهره بگیرید. در بخش آخر این مقاله به تفصیل در این زمینه توضیح داده‌ایم.
یکی از راهکارهای بسیار مهمی که برای افراد دچار آسیب‌های عاطفی و روانی تجویز می‌شود، تغییر محیط زندگی است. در حقیقت این راهکار در جاهای بسیار متنوعی به کار می‌رود؛ از جمله برای افرادی که به تازگی اعتیار خود را ترک کرده‌اند و یا به تازگی از یک درمان سنگین روانی (درمان افسردگی، اختلال دوقطبی و…) فارغ شده‌اند.
منظور از تغییر محیط زندگی آن است که مشغولیت‌های جدید برای خود ایجاد کنید، با آدم‌های بیشتری در روزمره خود سروکار داشته باشید و به طور کلی از شیوه زندگی یا لایف استایل قبلی خود فاصله بگیرید؛ چراکه لایف استایل پیشین شما به شدت تحت تأثیر اختلال‌های شما بوده و قرارگیری مجدد در آن وضعیت، شما را به سوی تکرار رفتارهای پیشین خود سوق خواهد داد. برای انجام هرچه بهتر این کار، به توصیه‌های زیر عمل کنید:
الف. از انزوا اجتناب کنید و به اجتماعات جدید وارد شوید
انزوا تشدیدکننده قدرتمندی برای انواع علائم آسیب‌های عاطفی و روانی است؛ از همین رو اولین کاری که باید در اولویت خود قرار دهید، خارج شدن از انزواست. شما می‌توانید با انجام کارهای مختلفی نظیر رفتن به باشگاه‌های ورزشی یا کلاس‌های هنری، علمی و فنی، خود را در معرض اجتماعات جدید قرار دهید و در میان‌مدت دوستان جدیدی نیز پیدا کنید. به جز نمونه‌های گفته‌شده، شما از هر طریق دیگری نیز که بتوانید به جمع‌های جدیدی وارد شوید برای شما مفید خواهد بود.
ب. محل زندگی و کار خود را زیباتر کنید
شاید در ابتدا باورش سخت باشد، اما استفاده از لوازم تزئینی و یا گل و گیاه در مکان‌هایی که مجبورید ساعت‌های زیادی را در آن بگذرانید، می‌تواند اثر معجزه‌آسایی داشته باشد. بنابراین به فروشگاه لوازم تزئینی و البته به گل‌فروشی بروید، چند آیتم جدید به محل زندگی و یا کار خود اضافه کنید و شاهد اثر چشمگیر آن باشید.
ج. مسئولیت‌های تازه‌ای را بپذیرید و به آن‌ها وفادار بمانید
داشتن چند مشغولیت متنوع که شما را از وضعیت ذهنی معمول‌تان دور نگه دارد و در بلندمدت نیز شما را مشغول خود نگه دارد، بسیار مفید است. برای مثال شما می‌توانید به طور هفتگی برای کودکان یک آسایشگاه برنامه برگزار کنید، به برنامه‌های نیکوکاری بپیوندید، یک مسئولیت مشخص در قبال خانواده یا دوستان خود قبول کنید و یا حتی حیوان خانگی بیاورید.
۵. از ورزش و تکنیک‌های مراقبه کمک بگیرید
علاوه بر موارد بالا، دو کار دیگر به شما در غلبه بر آسیب های عاطفی کمک چشمگیری خواهد کرد: مراقبه و ورزش. ورزش به شما کمک می‌کند هورمون‌های شادابی‌آور هرچه بیشتری در بدن خود داشته باشید و از سویی اعتماد به نفس شما را نیز ترمیم خواهد کرد. به طور کلی ورزش را می‌توانید به عنوان یک داروی فوق‌موثر به کار بگیرید. اثرات مراقبه نیز کمتر از ورزش نیست؛ چراکه مشابه اثرات ورزش را این بار بر روی روان شما دارد. مراقبه به شما کمک خواهد کرد کنترل بسیار بیشتری بر احساسات و حالات روانی خود داشته باشید و خود را بیشتر بشناسید.
۶. به یک روان‌درمانگر حاذق مراجعه کنید
در انتها اما به مهم‌ترین مورد در درمان شکست‌های عاطفی و به طور کلی آسیب‌های عاطفی می‌رسیم: مراجعه به روان‌درمانگر. روان‌درمانگران می‌توانند به شما در درمان افسردگی و یا مشاوره طلاق و آسیب‌هایی که پس از طلاق به سراغ شما می‌آید کمک زیادی کنند و یک همراه عالی در مسیر بهبود آسیب‌های عاطفی شما باشند. از همین رو اگر خود را در معرض این آسیب‌ها می‌بینید، حتماً مراجعه به روان‌درمانگر را در اولویت قرار دهید.
