اختلال سوء مصرف مواد چیست؟

علم پزشکی در حال حاضر و در سطح جهانی، با اختلال مصرف مواد و بر اساس طبقه ماده مورد استفاده برخورد می کند. بر این اساس ده اختلال مشخص تشخیص داده شده است.

تمامی این اختلالات از همان ویژگی های مشخص اعتیاد برخوردار هستند: به صورت مستقیم و با شدت بالا شامل سیستم های دریافت پاداش و تقویت مغزی می شوند، تحریک به استفاده اجباری از مواد را با خود به همراه دارند که به طور شاخص باعث نادیده گرفته شدن فعالیت های نرمال فردی شده و عواقب منفی زیادی به بار می آورند. این اختلال ها علائم مشترکی را با تفاوت کمی، از خود به نمایش می گذارند، اگرچه علائم ترک به طور معناداری بین آنها متفاوت است و در برخی از طبقات مواد، از جمله مواد توهم زا یا مواد استنشاقی این علائم مشاهده نمی شود.

اختلال مصرف الکل

 الکل باعث ایجاد حالت افسردگی و پریشانی مغزی می شود و نیز یک اختلال شایع محسوب می گردد، اگرچه در میان مردان بالغ (۴/۱۲ درصد) در برابر زنان (۹/۴ درصد)، میزان شیوع این اختلال بیشتر است، باید توجه داشت که میزان شیوع در بین زنان نیز در حال افزایش است.

اثرات الکل روی مردان و زنان با یکدیگر متفاوت است. محققان دریافتند که زنان در برابر برخی از تاثیرات مخرب الکل حساس تر هستند. به طور معمول این اختلال پیش از ۴۰ سالگی در فرد توسعه پیدا می کند.

مسمومیت ناشی از کافئین

 نتایج حاصل از مصرف دوزهای بسیار بالای کافئین منجر به بروز مسمومیت می شود که دارای علائمی از جمله بی قراری، عصبی بودن، بی خوابی، برافروختگی چهره، اختلالات دستگاه گوارش، گرفتگی ماهیچه ای، افکار و گفتار نامفهوم و در هم بر هم، اختلال ضربان قلب و تحریکات روانی و حرکتی می باشد.

اختلال مصرف حشیش

اختلال مصرف حشیش بین سنین ۱۸ تا ۲۹ سال، بیشترین آمار را به خود اختصاص می دهد (۸/۴ درصد)که این میزان شیوع با افزایش سن کاهش پیدا می کند.

اختلال مصرف فن‌سیکلیدین PCP و دیگر مواد توهم زا

 این مواد بر روی وضعیت ادراکی فرد تاثیر می گذارند. فن‌سیکلیدین به طور معمول تحت عنوان گرد فرشته یا PCP نامیده می شود و باعث ایجاد احساس جدایی ذهن از بدن می شود.

اختلال مصرف مواد استنشاقی

مواد استنشاقی هیدروکربن های فرار هستند – گازهای سمی که از چسب، سوخت، رنگ و دیگر مواد و ترکیبات فرار منتشر می شوند و دارای تاثیرات روانگردانی هستند. این اختلال مصرف، بین سنین ۱۲ تا ۱۷ سال رواج بیشتری دارد.

اختلال مصرف مواد افیونی

مواد افیونی شامل هروئین قاچاق شده و و داروهای مسکن تجویزی مانند اکسی کدون، کدئین، مورفین و فنتانیل و غیره است. بر اساس گفته های انجمن پزشکی اعتیاد آمریکا، در سال ۲۰۱۵ در حدود دو میلیون نفر دارای اختلال مصرف مواد بوده اند که از مسکن های نسخه ای تجویز شده استفاده کرده اند و ۵۹۱ هزار نفر نیز دارای اختلال مصرف مواد شامل هروئین بوده اند.

مصرف بیش از اندازه یا اوردوز مواد افیونی در حال حاضر یکی از علل شایع مرگ ومیر در افراد آمریکایی زیر ۵۰ سال محسوب می شود. بر اساس بیانیه  ASAM مواد افیونی تجویز شده برای کنترل درد، به عنوان یکی از منابع اصلی اعتیاد قلمداد می شوند.

اختلال مصرف داروهای آرام بخش، خواب آور یا ضد اضطراب

اعتیاد به قرص های خواب آور و داروهای ضد اضطراب در این طبقه بندی جای می گیرد. درست مانند الکل، این عوامل نیز باعث افسردگی مغزی می شوند. نرخ این اختلال در میان افراد ۱۸ تا ۲۹ ساله دارای بالاترین میزان است.

اختلال مصرف مواد محرک

موادی که در این گروه جای می گیرند عبارت اند از آمفتامین ها، متیل فنیدیت که به عنوان داروی تجویزی شناخته می شود، ریتالین و کوکائین.

داروهای محرک اغلب برای درمان اختلال کمبود توجه / بیش فعالی (ADHD) و اختلال حمله خواب تجویز می شوند. بیشترین میزان مصرف کوکائین در ایالات متحده در سنین بین ۱۸ تا ۲۵ سال مشاهده می شود.

اختلال مصرف دخانیات

نیکوتین موجود در تنباکو به عنوان محرک سیستم عصبی مرکزی عمل می کند. مطالعات انجام شده در این زمینه حاکی از این موضوع است که در حدود ۶۸ درصد افراد بزرگسال که سیگاری هستند خواهان ترک سیگار بوده و ۵۰ درصد هم تلاش هایی را برای ترک آن انجام داده اند.

اختلال مصرف مواد دیگر (یا مواد ناشناخته)

مواد مختلف از جمله آنتی هیستامین ها،کورتیزول و استروئیدها نیز می توانند بر روی سیستم عصبی مرکزی تاثیرگذار باشند و با ایجاد حالت اجباری مصرف، منجر به بروز مشکلات جدی برای فرد شوند.

قمار بازی و اعتیادها و اجبارهای دیگر

اعتیاد تنها محدود به استفاده از مواد بیوشیمیایی مانند کوکائین، الکل، مواد استنشاقی و یا نیکوتین نمی شود. اعتیاد می تواند شامل رفتارهایی شود که فرصت برای دریافت آنی پاداش را تدارک می بینند. به واسطه بازخورد سریعی که در نتیجه چنین فعالیت هایی برای فرد ایجاد می شود، این رفتارها می توانند به سرعت از یک سرگرمی به یک دنبال کردن پاداش، به صورت اجباری تبدیل شوند که این امر می تواند منجر به نادیده گرفتن دیگر اهداف تدوین شده در زندگی شود و عواقب جبران ناپذیری را با خود به همراه داشته باشد که این عواقب می تواند از دست دادن مقدار زیادی پول تا ایجاد اختلال در روابط مهم فردی را شامل گردد.

بیشتر بخوانید: مشاوره اعتیاد

شاخص های رفتاری اختلال قمار بازی عبارت اند از:

 نیاز به انجام قمار به موازات افزایش میزان پول فرد، تا از این طریق بتواند به سطح هیجانی مورد نظر دست پیدا کند.

 احساس بی قرارری و تحریک پذیری، زمانی که فرد برای توقف و یا ترک قمار تصمیم  می گیرد.

 تلاش های ناموفق برای توقف و یا قطع قماربازی.

 تبدیل شدن قمار به یکی از مشغله های ذهنی برای فرد.

 احساس پریشانی عاطفی، هیجانی که منجر به بروز قمار بازی می شود.

 ضرر های ناشی از قماربازی و تلاش برای جبران کردن این ضررها.

 دروغ گفتن برای پنهان کردن میزان قمار بازی شخص.

 قماربازی که باعث به خطر افتادن روابط مهم شخصی و یا دیگر تعهدات کاری و تحصیلی فرد شود.

 نا امیدی مالی که باعث می شود فرد برای تامین پول به سراغ قرض گرفتن از دیگران برود.

در ژوئن سال ۲۰۱۸ سازمان بهداشت جهانی در جدیدترین ویرایش ارائه شده از طبقه بندی بین المللی بیماری ها، اعتیاد به بازی های دیجیتال یا بازی های ویدیوئی را نیز در این لیست قرار داد، به این دلیل که علیرغم پیامدهای منفی ای که با خود به همراه دارند، بر اولویت ها و فعالیت های روزمره دیگر نیز تاثیر گذاشته و به نوعی جای آنها را می گیرند.

این تصمیم، منعکس کننده توافق متخصصان رشته های مختلف، در نواحی جغرافیایی متفاوت جهان، بر سر این موضوع می باشد. البته آنها بر این نکته تأکید می کنند که تنها شمار اندکی از افرادی که در بازی های دیجیتال یا ویدیوئی شرکت می کنند، به خصوص کسانی که کنترل خود را در انجام بازی از دست داده و مقدار زیادی زمان را صرف انجام دادن آن می کنند، در خطر اعتیاد به این بازی ها قرار داشته و می توانند در اقدامات تشخیصی به عنوان معتاد به بازی های دیجیتال تشخیص داده شوند.

در ایالات متحده آمریکا، الگوهای رفتاری افراطی، از جمله استفاده از تلفن های هوشمند، قمار اینترنتی، بازی های اینترنتی، دیدن فیلم های مستهجن، حتی انجام خرید به صورت اینترنتی و صرف غذا در حالی که متمرکز بر روی گوشی هستند، به عنوان اعتیاد های رفتاری در حال برسی و ارزیابی هستند. اگرچه انجام چنین فعالیت هایی می تواند فرصت لازم برای دریافت پاداش فوری را نیز برای فرد فراهم کند اما هنوز تمامی معیارهای لازم برای اینکه به عنوان یک رفتار اعتیادی تلقی شوند را دارا نمی باشند.