دوران کودکی، بهترین زمان برای تشخیص و درمان مشکلات رفتاری کودکان و پیشگیری از بروز مسایل عاطفی، اجتماعی و آموزشی او در آینده است. چرا که اختلالاتی که در دوره های حساس کودکی شروع به رشد می کنند، می توانند به شکل مزمن و نگران کننده ای دامنگیر آرامش دوره بزرگسالی فرد شوند. از این رو لازم است والدین در صورت مشاهده هرگونه ناهنجاری در رفتار کودکان، با مراجعه به درمانگران متخصص، آینده روانی فرزند خود را با اثربخش ترین روش های موجود تحت کنترل و درمان درآورند. یکی از موثرترین روش ها، بازی درمانی کودکان است که در ادامه به آن می پردازیم.
پیشنهاد می کنیم بخوانید: بازی، مدرسه ای که کودک در آن تربیت می شود
بازی؛ بهترین درمانگر کودک
می دانیم که بازی برای کودکان همانند کلام برای بزرگسالان است و وسیله ای برای بیان احساسات، برقراری روابط، توصیف تجربیات، آشکار کردن آرزوها و خودشکافی های کودکانه به شمار می رود. بازی باعث ایجاد ارتباط درونی کودک با دنیای خارجی او شده و موجب می شود بتواند اشیای خارجی را تحت کنترل خود درآورد و با استفاده از آنها، احساسات و تمایلاتی که در زندگی روزمره برای او تهدید کننده هستند، را به خوبی نشان دهد.
این گونه است که بازی درمانی کودکان به عنوان یک شیوه موثر درمانی، یک ارتباط بین فردی امن و پویا میان کودک و درمانگر متخصص ایجاد می کند تا کودک بتواند به طور کامل خود را بیان کرده و اضطراب های درونی خود را به نمایش بگذارد.
کودک؛ راوی بهترین راه حل
نظریه پردازان کودک بر این باورند توانایی کودکان برای دستیابی به بینش، حتی بیشتر از بزرگسالان است. کودکان قادرند همانند ما بزرگترها اختلالات روانی خود را در ارتباط با درمانگران به نمایش بگذارند و درمانگر طی بازی و تفسیر رفتار آنها، مسیر تعارض را در آنها شناسایی و آنها را به سمت درمان سوق دهد. دانستن این نکته که کودک می تواند به وسیله بازی راه‌حل‌هائی برای تسلط بر رنج خود ابداع کند، بسیار حیرت انگیز است.
درمانگر با دقت در جزییات رفتار کودک می تواند نحوه درست شکل گیری یا بهبود یک رابطه که در روایت های بین بازی کودک بارها و بارها تکرار می‌شوند را کشف کند و برای درمان کودک و از میان برداشتن مشکلات او در خانواده بهره بگیرد. البته که ایجاد چنین فضای مفید درمانی، احساسی و عملکردی را جز یک درمانگر حاذق و هنرمند بر نمی تابد.
پیشنهاد می کنیم بخوانید: بهترین نوع بازی کودکان خردسال
خاله بازی می کند و درمان می شود
یکی از امتیازات بازی درمانی کودکان نسبت به سایر روش های درمانی این است که تنوع موقعیت های احساسی که طی بازی درمانی نمایان می شوند، بسیار است. برای مثال احساس اضطراب، گناه، ترس، نا امیدی، طرد شدن، حسادت به پدر و مادر و یا خواهر وبرادر، خشونت، محرومیت، احساس عشق یا نفرت از انواع احساساتی است که در بازی رخ می نماید و علت آنها توسط درمانگر رمزگشایی می شود.
بازی، راهی برای ایجاد سلامت روانی کودک
کودک پیچیده ترین احساسات خود را در ارتباط خیالی با عروسک ها، حیوانات، قطارها، ماشین ها و ابزارهای بسیار ساده و غیر مکانیکی نشان می دهد و از سویی میزان زیادی از اضطراب و هیجانات منفی خود را طی بازی با گِل و خمیر، با ضربه هایی که به آنها می زند و دست ورزی های خود تخلیه می کند.
همه اینها در کنار مکالماتی که در ارتباط با درمانگر صورت می گیرد، پیکر بازی درمانی کودکان را تشکیل می دهند و روح تازه ای به روان کودک می دمند. چرا که کودک با روش های جذاب، کودکانه و مطابق میل تری اقدام به تخلیه هیجانات خود نموده و پس از پایان جلسه بازی درمانی کودکان، شادمان و کم اضطراب تر به سوی منزل روانه می شود.
پیشنهاد می کنیم بخوانید: بازی درمانی برای کودکان بیش فعال
با طبیعی ترین تمایل کودک چه کنم…؟
بازی نام طبیعی ترین تمایل کودک برای تماس و برخورد با دنیای اطرافش است و به دلیل اینکه رشد زبانی کودک از رشد شناختی او عقب تر است، می تواند از این طریق از آنچه که در دنیایش اتفاق می افتد، آگاه شود و با آن تماس برقرار کند. این بخش تفکیک ناپذیر دنیای کودک وسیله ای است برای مبادله، آزمایش و ایجاد شناخت و تسلط بر واقعیت های بیرونی ذهن او؛ و درمانگرانی که به کار بازی درمانی کودکان می پردازند، بر این باورند که استفاده از این تکنیک به کودکان اجازه می دهد مسایلی را که نمی توانند در محیط روزانه شان مطرح کنند، در قالب بازی ارایه دهند و با هدایت درمانگر هیجانات مخفی خود را نمایان کنند.
اسباب بازی «کلمه» و بازی «مکالمه» کودک است
طی بازی درمانی کودکان، درمانگر رفتار کودک را بی قید و شرط می پذیرد و بدون اینکه او را با افکار و نظرات خود غافلگیر کند یا با او بحث کند و نادرستی کارش را گوشزد کند، به کودک اجازه فعالیت می دهد. دلیل موفقیت این روش در درمان کودکان نیز، عدم نیاز به تفکر انتزاعی و مهارت های کلامی بالا برای ابراز خود است. چرا که اسباب بازی کلمات کودک است و بازی گفت و گوی جذاب و شفابخش کودک با علاقه مندی هاش.
این روش درمانی سودمند به یاری کودک می شتابد تا بتواند مسایل را به دست خویش و با اعمال و افکاری که طی بازی درگیرشان می شود، حل کند. در بازی درمانی کودکان به کودک فرصت داده می شود تا احساسات آزار دهنده و مشکلات درونی خود را بروز دهد و آنها را مقابل چشمان خود و درمانگر به نمایش بگذارد.
پیشنهاد می کنیم بخوانید: آموزش نظم به کودک
تکرار می کند تا توانمند شود
نظریه پردازان بر این باورند که بازی دو جنبه مهم دارد. یکی لذت بردن و دیگری میل وافر به تکرار آن. به این معنی که کودکان آنقدر به تکرار بازی که به آن علاقه مندند، می پردازند تا تجربه ای را که برایشان با اهمیت است به دست آورند و زمانی که به آن مسلط شدند، کارشان را متوقف می کنند. فروید معتقد است تکرار بازی موجب به مهارت رسیدن و ایجاد احساس تسلط و توانمندی در کودک می شود. بنابراین تا زمانی که کودک میل به تکرار یک بازی را دارد، جایز نیست که از ادامه دادن او به اعمال دلخواهش ممانعت کرد و ناخواسته و نادانسته جلوی رشد ذهنی و روانی او را گرفت.
بهانه شیرین یادگیری
امروزه از بازی به عنوان یکی از موثرترین یاری دهندگان روش های آموزشی نیز یاد می شود و کمک بزرگی در راه تعلیم و تربیت کودکان به شمار می رود. آموزش به همراه بازی موجب تقویت یادگیری و پیشرفت های اجتماعی کودک شده و به او فرصت رشد و بالندگی می دهد. چرا که کودک می تواند قدرت های دورنی خود را آنگونه که علاقه مند است، ابراز کند و معلم را به شناخت کافی از استعداد و نبوغ نهفته در خود برساند. البته شرط لازم این است که مربیان و متخصصین این حوزه، کودکان را در انتخاب نوع بازی آزاد بگذارند تا آنها بتوانند آنچه را که خود نیاز دارند در قالب فعالیت هایشان به دست آورند و قدرت های نهان خود را آشکار کنند.
پیشنهاد می کنیم بخوانید: مراحل تکامل اجتماعی کودک
فواید بازی درمانی کودکان
برگزاری جلسات بازی درمانی کودکان در محیط های آموزشی می تواند مشکلات رفتاری و ناسازگاری های دانش آموزان در محیط های آموزشی را کاهش داده و این قدرت را به آنها بدهد تا ضمن کشف دیدگاه ها و احساسات خویش، هیجان های محبوس خود را آزاد کنند و از طریق فرآیند درمان به وسیله بازی، به بلوغ و رشد روانی لازم، جهت ایجاد تمرکز در تحصیل و انجام تکالیف و مقررات مدرسه دست یابند.
