اختلال کمبود توجه / بیش فعالی (که پیش از این به عنوان اختلال کمبود توجه یا ADD شناخته می شد) یک اختلال رفتاری، عصبی است که توسط نشانه های اصلی مانند کم توجهی، حواس پرتی، بیش فعالی و تکانشگری شناسایی می شود. این اعتقاد وجود دارد که بیش فعالی یکی از اختلالات غالب سلامت ذهنی در دوران کودکی می باشد. بر اساس برآوردهای انجام شده در کودکان بروز این اختلال دارای شیوعی معادل 5 تا 11 درصد است. اختلال ADHD در دوره بزرگسالی از شیوع کمتری برخوردار است و به طور تقریبی 2 تا 5 درصد از بزرگسالان مبتلا به این اختلال تشخیص داده می شوند.
علائم بیش فعالی می تواند با ایجاد اختلال در کار، مدرسه، وظایف خانه و روابط همراه باشد و مدیریت این اختلال به عنوان یک چالش اساسی برای کودک و والدین مطرح است. خوشبختانه برای این اختلال درمان هایی وجود دارد که به طرز موثری عمل می کنند و هر شخصی که دچار اختلال ADHD شده باشد می تواند مهارت های مقابله ای را فرا بگیرد تا بتواند با این اختلال مبارزه کند و به نحوی آن را مهار و کنترل نماید؛ همان کاری که بسیاری از افراد بزرگسال که قبلا به آن مبتلا بودند، در مهار آن موفق عمل کرده اند.
بیش فعالی یا ADHD چه اختلالی است؟
تمرکز روی کارها در مدرسه یا محل کار برای برخی از کودکان و بزرگسالان مبتلا به اختلال ADHD یا همان بیش فعالی دشوار است و ممکن است که به صورت مکرر رویاپردازی داشته باشند. کودکان مبتلا به ADHD ممکن است عصبی و سرکش شده و یا در کنار آمدن با والدین، همسالان و یا معلمین خود مشکل پیدا کنند. کودکانی که در حال مواجهه با مشکلاتی مانند بیش فعالی و تکانشگری هستند به طور معمول چالش های رفتاری را تجربه می کنند که مدیریت و کنترل این چالش ها برای افراد بزرگسال دشوار است.
از طرف دیگر، افراد بزرگسال ممکن است بیشتر از احساساتی مانند بی قراری و یا بی حوصلگی شکایت کنند، اگر در حال دست و پنجه نرم کردن با تکانشگری باشند این امکان وجود دارد که تصمیات عجیبی بگیرند که به طور منفی روی زندگی آنها تاثیر بگذارد. هم برای کودکان و هم برای افراد بزرگسال عملکردهای اجرائی (برنامه ریزی، تنظیم احساسات و هیجانات و تصمیم گیری) نیز تحت تاثیر این اختلال قرار می گیرد.
همچنین بسیاری از کودکان و بزرگسالان علائمی مانند «بیش فعالی» یا «بی توجهی» را نیز از خود نشان می دهند اما در نوع ترکیبی ADHD در عین حال این امکان وجود دارد که هر دو مجموعه از علائم به طور همزمان و با هم وجود داشته باشند.
برای به دست آوردن اطلاعات بیشتر در مورد علائم این اختلال به بخش علائم و تشخیص ADHD مراجعه کنید.
آیا ADHD واقعی است؟
اغلب روانپزشکان و روانشناسان بر سر این موضوع توافق دارند که ADHD اختلالی کاملا واقعی است. این اختلال در خانواده ها بروز پیدا می کند (که وجود ریشه ای ژنتیکی را مطرح می کند) و همچنین شواهد عصب شناسی نشان داده اند که این اختلال با بروز تغییرات در روند رشد و تکامل مغزی همبستگی دارد. همچنین ADHD ارتباط مشخصی با مشکلات مربوط به کار، تحصیل و روابط فردی دارد – و به درمان ها نیز پاسخ می دهد – این امر نشان دهنده این موضوع است که این اختلال از اعتبار بالینی نیز برخوردار است.
اما مساله ای که در اینجا مطرح می شود و به طور گسترده مورد بحث قرار می گیرد این است که آیا این اختلال بیش از حد تشخیص داده شده و یا بیش از حد مورد درمان واقع می شود – و یا اینکه آیا این اختلال مجموعه ای از ویژگی های تکامل یافته را از خود به نمایش می گذارد که از سازگاری کمتری در جهان امروزی برخوردار هستند یا خیر.
برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد بیولوژی ADHD ، به بخش علل و ریسک فاکتورها در ADHD مراجعه کنید.
چه عواملی باعث ایجاد ADHD می شوند؟
درست مانند بسیاری از اختلالاتی که سلامت ذهنی را مورد تهاجم قرار می دهند، عللی که منجر به شکل گیری ADHD می شوند نیز تحت بررسی قرار دارند. بر اساس فرضیه های موجود، ژن ها در این مورد دارای نقشی کلیدی هستند، در این میان تاثیرات محیطی مانند در معرض قرار گرفتن جنین موجود در رحم، در برابر سموم مورد استفاده در بخش کشاورزی و یا تجربیات آسیب زا در مراحل اولیه رشد و نمو نیز دارای تاثیرات کلیدی هستند. از آنجائی که ADHD یک اختلال رفتاری است، انتظار رفتاری مناسب، بخصوص در مورد کودکان، می تواند به طرز موثری در تشخیص این اختلال تاثیر گذار باشد.
چگونه اختلال ADHD درمان می شود؟
متخصصین بر این باورند که درمان در نظر گرفته شده برای ADHD باید در درجه نخست رفتاری باشد (درمان، آموزش تمرکز و توجه، بازی های ارتقائ یافته، ساختارهای توسعه یافته) و یا به صورت داروئی باشد. اغلب مطالعات گسترده انجام شده در این زمینه نشان داده اند که ترکیب هر دو روش درمانی می تواند تاثیرات بهتری را از خود به نمایش بگذارد.
آیا اختلال ADHD ژنتیکی است؟
شواهد علمی حاکی از آن که ADHD هم مبنای ژنتیکی دارد و هم مبنای محیطی. مطالعات انجام شده روی دوقلوها نشان داده است که دوقلوهای همسان در مقایسه با دوقلوهای ناهمسان با احتمال بالاتری با اختلال ADHD تشخیص داده می شوند و یا بروز رفتارهایی مشابه ADHD در این دسته از دوقلوها بیشتر دیده می شود. هیچ ژن منفردی وجود ندارد که بتوان آن را مسئول بروز اختلال ADHD معرفی کرد. درست مانند بسیاری از موقعیت های دیگر روانپزشکی، این تصور وجود دارد که این اختلال با بسیاری از متغیرهای ژنتیکی مرتبط است که تا کنون تنها برخی از این متغیرها شناسائی شده اند.
آیا بیش فعالی یک بیماری در عصر مدرنیته است؟
برخی از کارشناسان در این زمینه بحث می کنند که آنچه که ما ADHD می نامیم به واقع یک بیماری ناشی از تمدن است – یعنی یک اختلالی که به واسطه عدم تطابق بین ریشه های تکاملی انسانی و محیط مدرنی که در آن قرار داریم به وجود می آید. به عنوان نمونه، سطوح بالای انرژی برای شخصی که قرار است به شکار برود یک مزیت محسوب می شود اما همین سطح بالای انرژی در کلاس درس در دنیای مدرن می تواند مشکل آفرین گردد.
بعضی از کارشناسان برجسته حوزه رشد کودک این نکته را یادآوری کرده اند که افزایش اخیر تشخیص های ADHD (به ویژه در مدارس آمریکایی) به واسطه افزایش تمرکز بر روی انجام تست های استاندارد دقیق و کاهش زمان بازی اتفاق افتاده است – که این مسأله را مطرح می کند که حداقل بعضی از کودکانی که مبتلا به اختلال ADHD تشخیص داده شده اند در محیطی قرار گرفته اند که با روندهای تکاملی آنها مطابقت نداشته است.
آیا ADHD یک معلولیت است؟
بستگی دارد. هم بر اساس قانون مربوط به آمریکائی های دارای معلولیت (ADA) و هم بر اساس قانون آموزش افراد دارای معلولیت (IDEA)، اختلال ADHD از لحاظ قانونی در برخی از موارد می تواند به عنوان معلولیت در نظر گفته شود. علاوه بر تشخیص رسمی، افراد (یا والدین آنها، اگر در محیط دانشگاهی قرار داشته باشند) باید این تشخیص در مورد آنها وجود داشته باشد که وجود این اختلال به طرز چشمگیری باعث شده تا عملکرد آنها مختل شود. اگر این محدودیت ها بتوانند به طرز صحیحی مستند شوند، در آن صورت باید برای فرد، یک اقامتگاه مناسب توسط کارفرما یا مدرسه فراهم گردد.
منبع: سایت تخصصی مشاوره روانشناسی رهیاب
