بدون تردید، یکی از گام های مهم یا به تعبیری نخستین گام برای برخورداری از سلامتی، خود مراقبتی است. بر همین اساس، هر گونه فعالیت و عملی که منتج به بهبود و ارتقای سلامتی روح و جسم افراد شود، مفهوم و معنای خود مراقبتی را تداعی می کند. بنابراین در پرتو مراقبت از خود، افزایش احساس خوشبختی، سرزنده بودن، ارتقای انرژی جسم و روح، بهبود سطح کیفی زندگی و افزایش مهارت موفق بودن، به بهترین نحو برای افراد متبلور می شود.
مراقبت از خود، مواردی نظیر جلوگیری از ابتلا به بیماری، کاهش عوارض و درمان بیماری ها را نیز در بر می گیرد. در میان اعضای هر خانواده، نقش مراقبتی، بر عهده مادر خانواده است. بدون اغراق، خود مراقبتی یک تلاش و کوشش آگاهانه به منظور دستیابی به رشد و توسعه فردی می باشد. یافتن قدرت و نیروی لازم برای پیش بردن زندگی، محافظت از سلامت جسمی و روحی افراد، فراهم آوردن انرژی و توان لازم جهت کوشش نمودن برای رسیدن به اهداف مورد نظر و با نشاط و سرزنده بودن، از مهمترین مزیت های خود مراقبتی است.
معنا و مفهوم کامل خود مراقبتی
عملی که فرد با استفاده از توان، مهارت و دانش خود، در صدد مراقبت از سلامت خود انجام می دهد، نمایانگر مفهوم خود مراقبتی است. هدف از انجام فعالیت های مرتبط با مراقبت از خود، تامین سلامتی، حفظ و بهبود آن تلقی می شود. ناگفته نماند که در تعریف خود مراقبتی، پنج معیار و ملاک در نظر گرفته می شود. بر این اساس، مراقبت از خود یک رفتار داوطلبانه، فعالیتی آموختنی، مسئولیتی همگانی در جهت مراقبت از سلامت اعضای خانواده و اطرافیان، مراقبت از سالمندان، نوجوانان، کودکان و نوزادان و حمایت از بزرگسالانی که توان مراقبت از خود را ندارند، قلمداد می گردد.
همچنین تدبیر اندیشی برای پیشگیری از بیماری ها، حوادث و استفاده از سبک زندگی سالم نیز در گستره موضوع مراقبت از خود قرار می گیرد. بر اساس مطالعات انجام شده، مراقبت شخصی از خود و رعایت سبک زندگی سالم، از ابتلای فرد به بسیاری از مشکلات، بیماری های روانی و جسمی جلوگیری می کند. در پرتو خود مراقبتی و انجام فعالیت های مرتبط با آن، بهبود وضعیت سلامت عمومی و برطرف ساختن استرس ها، به میزان قابل توجهی صورت می پذیرد. شایان ذکر است که برای برخورداری از طول عمر بیشتر، مراقبت کردن از سلامتی و خود مراقبتی، از درجه اهمیت بسیار بالایی برخوردار می باشد.
نقش خود مراقبتی در ارتقای سلامت جسمی
یکی از فعالیت های حائز اهمیت و مهم در مقوله خود مراقبتی، انجام ورزش منظم می باشد. همگان از نقش و اهمیت ورزش برای رسیدن به مرز سلامتی و تندرستی، آگاهی و اشراف کامل دارند. انجام 30 دقیقه فعالیت جسمانی در طول روز علاوه بر افزایش سلامت جسمی، برای مقابله با مشکلاتی نظیر افسردگی، استرس و اضطراب، راهکاری مثمر ثمر و تاثیرگذار به حساب می آید. همچنین در پرتو انجام ورزش منظم، علاوه بر تقویت استخوان، از پوکی استخوان نیز به میزان قابل توجهی جلوگیری می شود.
تغذیه سالم نیز در خود مراقبتی از جایگاه ویژه ای برخوردار می باشد. برای شاداب و سالم ماندن، داشتن یک برنامه غذایی متنوع و در عین حال متعادل، بیش از پیش ضرورت و اهمیت می یابد. از نقش و اهمیت خواب مطلوب در برخورداری فرد از سلامت جسمی و خود مراقبتی، نمیتوان به سادگی عبور نمود. به طور معمول، هر انسانی برای برخورداری از احساس نشاط و شادابی، به حدود 7 ساعت خواب در طول شبانه روز نیاز مبرم دارد.
خود مراقبتی و روش ها و راهکارهای تاثیر گذار
برای برخورداری از خود مراقبتی و سلامت روح و جسم، روش ها و راهکارهای ساده و در عین حال فاقد هزینه ای وجود دارند که در ادامه عنوان می گردد.
تکنیک نفس کشیدن عمیق، یکی از راهکارهای حائز اهمیت در این زمینه به شمار می رود. افزایش هوشیاری و ارتقای گردش خون، بوسیله تنفس عمیق به بهترین نحو صورت می گیرد. جذب شدن اکسیژن اضافی به عضلات و مغز انسان، سبب فعال بودن و نشاط آنها می گردد. نوشیدن آب فراوان نیز از جمله های روش های تاثیرگذار و مؤثر می باشد. از آنجایی که حدود 50 تا 65 درصد بدن یک انسان متشکل از آب است، برای تامین آب مورد نیاز بدن، نوشیدن هشت لیوان آب، مناسب و مفید می باشد.
از دیگر راهکارها در این زمینه، انجام پیاده روی منظم و مستمر است. انجام روزی سی دقیقه پیاده روی، تاثیرات قابل توجهی بر تناسب اندام و سلامت فیزیکی و روحی فرد از خود بر جای می گذارد. پرداختن به فعالیت های مورد علاقه و مفرح، از دیگر راهکارهای تاثیرگذار در مقوله خود مراقبتی محسوب می شود.
مهربان بودن با خود، رو راست بودن و خلاقیت داشتن نیز در این زمینه بسیار مؤثر است. منظم بودن، کنار آمدن با خود، کمک کردن، یادگیری مهارت های جدید، کتابخوانی، حمام کردن روزانه، دوری کردن از منفی بافی، طبیعت گردی، به تعطیلات رفتن و وقت گذاشتن با کسانی که دوستشان داریم، از دیگر راهکارهای تاثیرگذار در باب خود مراقبتی قلمداد می گردند.
