اینترنت و بازی های رایانه ای، یکی از هیجان انگیزترین فعالیت های بشر در قرن حاضر است. بطوری که عده زیادی از کودکان و نوجوانان ساعات زیادی از شبانه روز را به آنها می پردازند و روانشناسان بر این باورند که اعتیاد به اینترنت دامنه گسترده ای از رفتارهای کودکان و نوجوانان را در می گیرد و سبب آسیب های جدی به خانواده ها می شود.
اینترنت یک ابزار اجتماعی و ارتباطی فوق العاده مهم است که به علت ظرفیت بالایی که دارد توانسته است به سرعت در عرصه های مختلف اقتصادی، سیاسی و فرهنگی وارد شده و زندگی ما را در خانه و جامعه تحت تأثیر قرار دهد.
اثرات مثبت و قابلیت های شگفت انگیز این تکنولوژی بر کسی پوشیده نیست، اما از سوی دیگر، پیامدهای منفی و مخرب آن موجب شده که اکنون خیلی ها به این دستاورد عظیم بشری با تردید نگاه کنند.
تغییر سبک زندگی نوجوانان با اعتیاد به اینترنت
تحقیقات نشان می دهند اعتیاد به بازی های رایانه ای سبب به خطر افتادن سلامت فیزیکی و روانی، کاهش مهارت های اجتماعی، انزوا و در خودفرورفتگی، کاهش سلامت روانی، کاهش مهارت های اجتماعی، انزوا در دانش آموزان شده که این نوبه خود منجر به کاهش فرصت آنان برای پرداختن به امور و تکالیف درسی و تحصیلی می شود.
به گونه ای که افت تحصیلی یکی از نگرانی های عمده والدین و مربیان در رابطه با وابستگی و اعتیاد به بازی های رایانه ای در میان کودکان و نوجوانان است. زیرا چنین بازی هایی با ایجاد فضایی جذابتر در مقایسه با انجام تکالیف درسی، باعث تداخل در عملکردهای درسی و تحصیلی می شوند. علاوه بر آن سبک زندگی نوجوانان شامل رفتارهای، نگرش ها، نظرات و دیدگاه های آنها تحت تاثیر این شبکه های اجتماعی تا حد زیادی دستخوش تغییر می شود.
علایم اعتیاد به اینترنت
همانند تمامی انواع دیگر اعتیاد، اعتیاد به اینترنت نیز با علایمی همراه است. اضطراب، افسردگی، کج خلقی، بی قراری، تفکرهای وسواسی، کناره گیری، اختلالات عاطفی، از هم گسیختگی روابط اجتماعی از جمله علایم مشخص اعتیاد یک فرد به اینترنت است. استفاده از روش هایی مانند مشاوره اعتیاد می تواند به مقابله فرد با این مشکل کمک کند.
روانشناسان می گویند هر فردی که حداقل به پنج نشانه از فهرست زیر جواب مثبت دهد، معتاد به اینترنت شناخته می شود:
- اشتغال ذهنی در مورد اینترنت. فکر کردن درباره اتصال قبلی اینترنت و انتظار کشیدن برای تماس مجدد بعدی.
- احساس نیاز به گذراندن زمان بیشتر در اینترنت برای به دست آوردن میزان رضایت بیشتر.
- عدم موفقیت در کنترل و توقف با کم کردن استفاده از اینترنت.
- احساس ناآرامی، افسردگی یا بدخلقی کردن به هنگام قطع یا کم کردن استفاده از اینترنت.
- فرد بیشتر از زمانی که قصد دارد از اینترنت استفاده می کند.
- فرد به خاطر استفاده از اینترنت، فرصت های شغلی و روابط اجتماعی مهم خود را از دست می دهد.
- دروغگویی به اعضای خانواده، روان درمانگر یا افراد دیگر در مورد مدت زمان استفاده از اینترنت.
- استفاده از اینترنت به عنوان راهی برای فرار از مشکلات مثل افسردگی و ناامیدی.
تأثیر مستقیم کیفیت روابط خانوادگی بر گرایش نوجوانان به اینترنت
در ارتباط با سبک والدین در مواجهه با فرزندانشان با اینترنت، به سه سبک اشاره می شود.
1. سبک اول واسطه گری فعال والدین است که به مباحثات و مجادله های والدین با فرزندانشان در مورد دیدن تلویزیون و یا بازی رایانه ای و یا کار با اینترنت می پردازد. در این سبک والدین به بچه هایشان کمک می کنند تا به عنوان کاربران یا تماشاگران انتقادی در استفاده از فناوری ها رفتار کنند.
2. سبک دوم والدین محدود کننده و یا تعیین کننده حد و مرز برای فعالیت بچه ها با فناوری ها هستند. در این سبک والدین قوانین روشن و واضحی را برای اینکه چه وقت، چه میزان و چه بازی هایی را بچه ها مجاز هستند، انجام دهند، وضع می کنند.
3. دسته سوم والدین با سبک همبازی و یا تماشاگر هستند که این دسته از آنها در محل بازی بچه می نشینند و بازی او را می بینند و می توانند در مورد بازی صحبت کنند یا نکنند.
اهمیت نقش مادر
هر چند در فرایند رشد و پرورش فرزند، هر دو والد نقش دارند، اما در بسیاری از جوامع، مادر نقش نسبتاً بیشتری نسبت به پدر در مراقبت از وی دارد و مدت زمان بیشتری را نسبت به پدر در ارتباط مستقیم با فرزند سپری می کند. به طور کلی مادران تمایل بیشتری به گرمی، حمایت و داشتن روابط نزدیک با فرزندان شان دارند و خودکارآمدی مادر یا هر دو والد در بروز مسایل نگران کننده در خانواده امری بسیار مهم تلقی می شود.
خودکارآمدی به معنای حس توانایی فرد جهت انجام دادن وظایف و نقش هاش روزمره والدینی از جمله کیفیت و کمیت مراقبت از کودک و پاسخ دهندگی به او تعریف می شود. به عبارت دیگر اینکه والدین به چه میزان در توانایی شان جهت به دست گرفتن همه جنبه های فرزندپروری کودک احساس اثرمندی می کنند، به عنوان خودکارآمدی والدینی در نظر گرفته می شود.
مطالعات نشان می دهد مادرانی که خود را در انجام وظایف مادرانه توانمند ارزیابی می کنند در مقایسه با آنهایی که این باور را ندارند، موفقیت بیشتری را تجربه می کنند و با سبک های رفتاری مقتدرانه، گرم و پذیرا، تعامل بهتری با فرزندان خود دارند. در مقابل اما مادران و یا والدینی که خودکارآمدی والدینی پایین و سبک فرزندپروری منفی دارند، فرزندانشان دارای مشکلات رفتاری و نازسازگاری از جمله گرایش به اعتیاد به استفاده از فضای مجازی هستند.
رابطه بین شیوه های فرزند پروری و اعتیاد به اینترنت
بین شیوه های فرزند پروری مادر و روابط درون خانواده با ابتلا به اعتیاد به اینترنت رابطه مستقیم وجود دارد. تحقیقات نشان می دهند که طردشدگی و فقدان رابطه گرم و عاطفی مادر در بین خانواده های فرزندانی که بیش از حد از اینترنت استفاده می کنند. بالاست. والدین این نوجوانان بیشتر از سبک استبدادی و طردکنندگی استفاده می کنند. بنابراین کاهش تنبیه در خانواده، بکارگیری مهارت های والدینی و بهبود ارتباطات خانوادگی امکان گرایش به اینترنت را کاهش می دهد.
اهمیت و نقش خانواده به عنوان اولین جایگاه اجتماعی و مهمترین عامل تعیین کننده رفتارهای فرزندان بر کمتر کسی پوشیده است. ارتباط والدین و فرزندان از جمله موارد مهمی است که سال ها نظر صاحب نظران و متخصصان تعلیم و تربیت را به خود جلب کرده است.
به واقع خانواده نخستین پایگاهی است که پیوند بین کودک و محیط اطراف او را شکل می دهد. بنابراین هر گونه مشکل در میان روابط اعضا و یا شیوه های فرزندپروی می تواند موجب بروز رفتارهای نابهنجار یا اعتیادگونه در فرزندان شود که اعتیاد به اینترنت یکی از رایج ترین آنها در دهه اخیر است.
ارتقای هر چه بیشتر کیفیت شیوه های فرزندپروری در یک خانواده از ملزومات ایجاد یک جو سالم است که جز با مطالعه، شرکت در کارگاه های فرزندپروری و کمک گرفتن از تخصص روانشناس تجقق نمی یابد. چرا که رفتار مهربان و در عین حال مقتدر شما به عنوان والد ارتباط مستقیم و معنی داری با میزان سلامت روانی فرزندانتان دارد. پس به دنبال به روز کردن دانش فرزندپروری خود باشید تا بتوانید با دست پر در برابر مشکلات مربوط به فرزندانتان ظاهر شوید.
