از زمان گفتن اولین کلمه کودک تا نخستین مرتبه ای که یک جمله کامل را بیان می کند، موقعیت های زیادی برای تکلم و پیشرفت زبان او وجود داردو بهتر است کودک نوپا یا پیش دبستانی شما برنامه صحیحی برای آن داشته باشد. دکتر بریگز روانشناس کودک در بیمارستان کودکان نیویورک سیتی میگوید: «هر کودکی در زمان خودش پیشرفت می کند اما بهترین راه برای کمک به پیشرفت مهارت های زبان کودک این است که به سادگی با او حرف بزنید. »
وی همچنین می گوید: بهترین راه برای صحبت کردن کودکان و افزایش دایره لغات آنها این است که در خانه به صحبت های والدین خود گوش دهند. برای کمک به والدین، ما زمان های طلایی رشد زبان را که شما باید برای سنین مختلف کودک خود به آن توجه کنید فهرست کرده ایم. اگر احساس کردید که کودکتان در هر یک از این مراحل توقف کرده و پیشرفتی نمی کند با پزشک متخصص اطفال مشورت کنید.
یک سالگی
کودک شما تنها از طریق گریه کردن با شما ارتباط برقرار میکند. دراین سن کودک شما باید بتواند: تعداد کمی کلمه بگوید کودک نوپای شما در این مرحله دایره لغات محدودی برای گفتگو دارد اما شما می توانید هر روز با خواندن و صحبت کردن برای او، به او کمک کنید. دکتر بریگز میگوید در این سن نکته قابل توجه این است که گفتار کودک، وقتی می گوید مامان و بابا ، واقعا منظور مامان و بابا است نه فنجان یا سگ.
صدای شما را تقلید کند
اگرچه طفل کوچک شما بسیاری از کلمات را نمی گوید، ولی غان وغون بسیار می کند وسعی می کند صداهایی را که از اطراف می شنود تقلید کند. دکتر بریگز میگوید والدین باید بتوانند در ۸ یا ۹ ماهگی کودک، حروف صدادار و غان وغون های همصدا و همآوا را ازکودک خود بشنوند. واین غا نوغون ها ادامه پیدا می کند تا حدود ۱ ماهگی که کودک شروع به گفتن کلمه میکند.
پاسخ مناسب بدهد
متخصصان اطفال اغلب نگران زبان درکی کودک هستند. آیا او صدای شما را تشخیص میدهد؟ آیا سر خود را به سمت صداهای مختلف میچرخاند؟ آیا او زمانی که دیگران می خندند می خندد؟ حتی در این سن او می تواند با دیگران ارتباط برقرار کند و با اشاره یا نگاه کردن به اشیاء چیزی را که می خواهد به دست می آورد. او همچنین باید بتواند چشمان شما را دنبال کند وجایی را که شما نگاه می کنید نگاه کند. به گفته دکتر کن اپل رئیس شورای آکادمیک علوم ارتباطات و اختلالات در میناپولیس، این توانایی های کودک حتی مه متر از تعداد کلماتی است که میتواند بگوید.
از دستورات پیروی کند
علاوه بر پاسخگویی آیا کودک از دستورات شما پیروی میکند؟ مثلا وقتی می گویید دستت را بالا ببر، دستش را بالا می برد؟ وقتی از او می خواهید، شیرش را می نوشد و یا وقتی به او می گویید «نه » او متوقف میشود؟ (اگر چه او احتمالا سعی خواهد کرد دوباره آن کار را انجام دهد)
دوسالگی
این سن زمان مناسبی است برای اینکه بدانیم آیا کودک در مسیر رشد تکلم قرار دارد یا با تأخیر زبان مواجه هستیم. در سراسر این دوره کودک نوپای در حال رشد شما باید قادر باشد به:
گسترش واژگان
در ۲۴ ماهگی کودک شماباید به طور منظم حدود ۵۰ کلمه بیان کند. مانند آبمیوه و مادر بزرگ. بین ۱۲ تا ۲۴ ماهگی هیجان انگیزترین دوره رشد زبان محسوب میشود. دکتر بریگز می گوید: دایره لغات کودک ما در حال افزایش است، لغاتی را که او از شما می شنود تکرار کنید.
ترکیب کلمات
کودک جملات دو کلمه ای را از ترکیب کلمات می سازد مانند توپ من یا ماشین رفت و .. . در مورد تلفظ در این مرحله نگران نباشید. تنها ۵ درصد از چیزی که او می گوید به طور کامل برای شما قابل درک است.
استفاده از ضمایر
کودک شروع به درک مفهوم من وتو می کند. اگرچه ممکن است همیشه از لغات به درستی استفاده نکند. برای مثال ممکن است ضمیر (او) را برای پدر و ضمیر (تو) را برای خودش استفاده کند. جای نگرانی نیست این مورد بسیار رایج است وبه تدریج یاد می گیرد.
تشخیص اشیا و اجزای بدن
کودک باید قادر باشد به بینی، چشم ودهان خود اشاره کند و شروع به گفتن نام قسمت های مختلف بدن خود کند. اگرچه بسیاری از کودکان قبل از اینکه بتوانند اجزای صورت خود را نام ببرند به خوبی قادر هستند به آنها اشاره کنند. همچنین وقتی که از آن ها سؤال می کنید که توپ کجاست یا سگ را به من نشان بده، می توانند تصاویر اشیا را به درستی نشان دهند.
جملات ساده را به وضوح بگوید
در این زمان شما باید به آسانی بفهمید که او چه می گوید یا حداقل ۵ درصد حرف های او را متوجه شوید. شما می توانید زمان هایی که کودک از شما سؤال می پرسد و یا هنگامی که اتفاقات روزمره خود را برای شما تعریف می کند، به گفتگو با او ادامه دهید.
به کار بردن رشته ای از کلمات مختلف در کنار هم
دکتر اپل می گوید متعجب خواهید شد وقتی ببینید که کوچولوی شما جملات مرکب از سه تا شش کلمه را به کار می برد. آنها جملات کاملی هستند اما ساده اند مانند مامان غذا می خورد.
انتخاب کلمات صحیح
این روزها بیشتر به چیزهایی که می خواهد اشاره می کند. او باید بداند که برای هر چیزی که می خواهد تقریباً یک کلمه وجود دارد و بتواند به صورت کلامی شیئی را که می خواهد درخواست و یا به آن اشاره کند.
پیروی از درخواست های دوبخشی
درک و انجام درخواست های پیچیده نیز از نشانه های دیگر رشد است. کودک باید قادر به انجام گفتارهای امری شما باشد مثل وقتی که می گویید لطفا کفش هایت را دربیاور و آنها را در قفسه بگذار. این درخواست ها باید ساده باشند چرا که بسیاری از کارها را هنوز تجربه نکرده است. دکتر اپل می گوید اگر درخواست شما از کودک یک تجربه جدید است ممکن است انجام آن برای او مشکلتر باشد.
چهارسالگی
در این سن شما رسماً با یک دختر یا پسر بزرگ مواجه هستید. کودک شما در حال گذر از فراز و نشیب هاست و زبان او به طور چشمگیری رشد کرده است در این سن کودک شما قادر خواهد بود:
با جملات پیچیده تری صحبت کند
اکنون می تواند یک داستان کامل برای شما بگوید مانند کارهایی که در مهدکودک انجام داده است و شما می توانید تقریبا تمام کلمات او را درک کنید. دکتر اپل میگوید: در این سن (چهارسالگی) حتی غریبه ها نیز می توانند بفهمند که او چه می گوید.
تشخیص رنگ ها، شکل ها و حروف الفبا
کودک باید بتواند حداقل نام بعضی از رنگ ها، شک لها و حروف را بیان کند. از هر فرصتی برای آموزش حروف و کلمات جدید به او استفاده کنید. دکتر اپل پیشنهاد می کند از هر زمانی مانند هنگام صرف صبحانه به عنوان یک فرصت برای آموزش مطالب جدید به کودک تان استفاده کنید. برای مثال به او توضیح دهید که خدانگهدار یک کلمه بلند ولی شیر یک کلمه کوتاه است. این ممکن است فقط چند دقیقه وقت شما را بگیرد اما کودک شما می تواند در این مدت کوتاه بسیار بیاموزد.
درک مفهوم زمان
ممکن است کودک هنوز نتواند زمان را به درستی تشخیص دهد اما باید مفهوم کلی لحظات طول شبانه روز را بداند (صبحانه در صبح، ناهار در ظهر، شام در شب)
پیروی از دستورات پیچیده تر
در چهار سالگی کودک باید بتواند سه یا چهار دستور مثل کتابت را کنار بگذار، مسواکت را بزن و به رختخوابت برو را انجام دهد. همچنین باید بتواند خواسته ها و نیازهایش را به صورت کلامی بیان کند مانند من برای شام پیتزا می خواهم و یا می خواهم قبل از اینکه بخوابم کارتون اسباب بازی ها را تماشا کنم. متخصصان اطفال و آسیب شناسان زبان همیشه نگران زبان درکی هستند بنابراین اگر کودک شما از فرمان شما پیروی نمی کند و یا چیزی را که شما میگویید نمی فهمد حتماً با یک متخصص مشورت کنید.
