تغذیه چه تأثیری بر بدن انسان دارد؟
تغذیه به صورت کلی از قبل از تشکیل نطفه تا لحظه مرگ بر سلامت انسان‌ها نقش بسزایی دارد. نوع تغذیه، شیوه زندگی و خواب کافی در طول شبانه‌روز سه فاکتور محیطی مهم هستند که تأثیر مستقیمی بر روی متابولیسم بدن و هورمون‌سازی دارند به طوری که تغذیه نامناسب و خواب نامنظم شبانه‌روزی، عملکرد هورمون‌ها را دچار اختلال خواهد کرد. خداوند انسان را آفریده تا متناسب با طلوع و غروب خورشید بخوابد و بیدار شود تا سیستم بدنش به تعادل برسد، این در حالی است که افراد به واسطه زندگی صنعتی خواب کافی ندارند و این به نوبه خود می‌تواند بر عملکرد هورمون‌ها تاثیرات نامطلوبی بجا گذارد؛ از سوی دیگر دیر بیدار شدن‌ها در طول روز و به دنبال آن حذف وعده‌های اصلی غذایی به خصوص صبحانه، اتفاق ناخوشایندی است که این روزها شاهد آن هستیم. از آنجایی که سلول‌ها برای بازسازی و ادامه حیات خود به مواد مغذی احتیاج دارند افراد دچار گرسنگی پنهان، کاهش کیفیت سلولی و به تدریج مرگ سلولی می‌شوند. در چنین حالتی سلول‌های آسیبپذیرتر بدن زودتر از بین می‌روند که این امر منجر به از دست دادن بافت و اندام نیز می‌شود.
تغذیه نامناسب چه تأثیر مستقیمی بر جنین دارد؟
عوامل مختلفی در باروری یا ناباروری افراد نقش دارند که یکی از آنها تغذیه است که می‌تواند نقش مهمی در سلامت سلولی ایفا کند و بر روی وزن‌گیری و رشد جنین تاثیر گذارد. جنین مادرانی که تغذیه خوبی دارند، رشد و وزن‌گیری مناسب‌تری دارد تا حدی که تغییرات تغذیه‌ای مثبت در مادران می‌تواند در درمان بعضی از مشکلات جنین تاثیر مثبتی داشته باشد.
همانطور که ذکر شد دیر خوابیدن و نرسیدن مواد مغذی به بدن سبب کاهش کیفیت سلول‌های تولیدمثل و هورمون‌های جنسی نیز می‌شود، در این شرایط از سلول‌های بی‌کیفیت، یا جنین تشکیل نشده یا جنین بی‌کیفیت بوده که می‌تواند منجر به سقط شود. این امر بیشتر در افرادی که سلول‌های تولید مثل ضعیفی دارند مشاهده می‌شود. شیوه و مدل برنامه غذایی روزانه یکی از مهمترین عوامل محیطی تعیین کننده عملکرد سالم سلولی خواهد بود که می‌تواند بر بارداری یا ناباروری تأثیر مستقیم بگذارد. نکته مهم دیگر این است که سلول‌های تولید مثل در افرادی که دارای چربی‌های ناحیه شکمی بالایی هستند در معرض آسیب بیشتری قرار دارند زیرا این چربی‌ها محل ترشح هورمن‌های التهاب‌زا به نام «لپتین» و «آدیپونکتین» است که باعث ایجاد التهاب و بیماری در سلول‌های بدن می‌شوند که سلول‌های تولید مثل نیز از این امر مستثنی نیستند؛ لذا این چربی‌ها تاثیر مستقیمی بر کاهش کیفیت سلول‌های تولید مثل فرد می‌گذارند و تفاوتی ندارد که جنسیت زن باشد و یا مرد. از طرف دیگر چربی‌های شکمی محل ترشح هورمون جنس مخالف در افراد نیز هست و در صورت بالا بودن آن، دوباره این کاهش کیفیت اتفاق خواهد افتاد.
تأثیر تغذیه نامناسب و شیوه نادرست زندگی بر روی جنین چیست؟
افرادی که مبتلا به تخمدان PCO (پلی کیستیک) هستند به طور معمول عادت‌های مشخص نادرستی دارند که از آن جمله می‌توان به این موارد اشاره کرد: حذف وعده اصلی غذایی به خصوص صبحانه و استفاده از مواد غذایی شیرین به ویژه در هنگام ناشتا یا در گرسنگی‌های بین روز، دریافت نکردن مناسب سبزیجات و میوه‌ها، استفاده از روغن‌های جامد، غذاهای سرخ شده در طول هفته، فست فودها، تنقلات مثل چیپس، پفک، نوشابه، دلستر و … .
باید توجه داشت ژن PCO با ژن دیابت یکی است و با توجه به اینکه این ژن در این افراد وجود دارد شرایط محیطی نامطلوب سبب می‌شود دیابت نیز به دنبال آن فعال شود.
تغذیه نامناسب عامل چه بیماری‌هایی است و چه تأثیری در دوره بارداری زنان دارد؟
ورزش نکردن و نداشتن تحرک بدنی کافی، اضافه وزن و چاقی و همچنین دریافت ناکافی ریزمغذی‌ها که می‌تواند شامل ویتامین‌ها، املاح و ویتامین دی و کلسیم در بدن باشد یکی از شاخص‌های اصلی است که بیماری‌های زنان را افزایش می‌دهد به طوری که در سقط‌های مکرر مشخص شده است که کمبود ویتامین D و کلسیم یکی از عوامل مهم محسوب می‌شود. از قضا یکی از مواردی که متاسفانه اخیرا متداول شده، رژیم‌های دخترزایی و پسرزایی است که عامل مهمی برای کمبود ویتامین‌ها و ریزمغذی‌ها در پیش از بارداری و به دنبال آن در دوران بارداری است. این رژیم‌های نادرست تنها منبع پولسازی برای برخی افراد سودجو شده که باید تذکر داد این نوع رژیم‌ها از پایه نادرست بوده و حتی خطر نازایی و عقیمی را نیز افزایش می‌دهد. دلیل این مشکل و خطرات آن این است که در رژیم پسرزایی شدیدا خوردن کلسیم کم شده و خطر عقیمی و سقط به دنبال دارد؛ در رژیم دخترزایی نیز املاح و ویتامین‌ها حذف شده و این امر سبب می‌شود که به مرور زمان خطر عقیمی و سقط جنین پدیدار شود چرا که مواد مقوی لازم به بدن نرسیده و در اثر این رژیم‌های نادرست تخمک فرد ضعیف شده و به مرور به سمت عقیمی پیش می‌رود.
استفاده از مواد غذایی صنعتی نظیر فست‌فودها، سوسیس و کالباس، دلستر، نوشابه، آب‌های گازدار، دوغ گازدار، تنقلات، غذاهای سرخ شده، روغن‌های جامد حیوانی و گیاهی و کنسروها نیز بر روی سلول‌های تولید مثل تأثیر منفی گذاشته و باعث کاهش کیفیت آن می‌شود. بنابراین اگر سلول تولید مثل از کیفیت پایینی برخوردار باشد در اثر تقسیم‌های سلولی، سلول‌های بی‌کیفیتی نیز تکثیر خواهد کرد که ممکن است در مراحل تقسیم سلولی یکی از اندام‌های جنین ضعیف تشکیل شود و یا به مرور زمان این سلول‌های بی‌کیفیت بر سلامت اندام‌های فرد تأثیر منفی گذاشته و سلامت اندام‌ها را تحت تأثیر قرار دهد. البته تغذیه نامناسب و تأثیر آن در تکثیر سلول‌های ناسالم تنها عامل نیست اما یکی از فاکتورهای اصلی است.
چه بیماری‌هایی ممکن است به دلیل تغذیه ناسالم، جنین را تهدید کند؟
تأثیر مستقیم تغذیه نامناسب و به تبع آن سلول‌های ضعیف تولید مثل در ایجاد بیماری، برای نسل‌های آینده غیر قابل انکار است چرا که پدر و مادری که تغذیه سالم نداشته باشند سلول‌های تولید مثل بی‌کیفیت و در نتیجه جنین بی‌کیفیتی را به وجود خواهند آورد و به ایجاد اختلال در نسل‌های آینده کمک خواهند کرد، زیرا تغذیه ناسالم می‌تواند به ایجاد التهاب، کمک و مانع از تخمک‌گذاری و اسپرم‌سازی مناسب شود. بدیهی است از تکثیر سلول‌های سالم، جنین سالم و با کیفیتی به وجود می‌آید.
از نظر شما به عنوان یک مشاور تغذیه، سبک زندگی چه تأثیراتی بر تغذیه مناسب خانواده و الگوپذیری فرزندان دارد؟
فرزند در خانواده از عادات و رفتارهای تغذیه‌ای و سبک زندگی پدر و مادر الگو می‌گیرد و این رفتارها و عادات غذایی را در زندگی به‌کار می‌برد که در صورت نادرست و ناسالم بودن آن عادت‌ها، زمینه‌ای برای ایجاد بیماری‌ها فراهم خواهد شد. بنابراین وظیفه اخلاقی هر انسانی است که مراقب شیوه و عادات زندگی و الگوهای غذایی خود باشد تا تاثیر منفی در نسل‌های آینده ایجاد نکنیم و بتوانیم نسل سالم، توانمند و کارآمدی به وجود آوریم. پایه و اساس بسیاری از بیماری‌های قلبی و عروقی و دیگر بیماری‌ها از دوران جنینی و نوزادی شروع می‌شود و نوع تغذیه مادر در زمان بارداری و شیردهی تاثیری مستقیم بر سلامت قلب فرزند در طول دوران زندگی خواهد داشت. البته لازم به ذکر است سلامت دیگر اندام‌ها نیز از این قاعده مستثنی نیست.
عدم مراقبت‌های بهداشتی چگونه ممکن است بر سلامت جنین تاثیر منفی بگذارد؟
در زمینه مراقبت‌های بهداشتی، استفاده از لبنیات آلوده به تب مالت (سنتی غیر بهداشتی) و غیر پاستوریزه، بر بدن مادر و جنین تاثیر منفی خواهد گذاشت و منجر به سقط‌های مکرر می‌شود. ضمن اینکه مادران باردار باید مراقبت‌های بهداشتی غذایی دیگری را نیز در نظر بگیرند که از آن جمله می‌توان به این نکات اشاره کرد: استفاده نکردن از گوشت‌های کبابی در بیرون از منزل زیرا در صورت آلودگی‌های انگلی، منجر به سقط جنین می‌شود که این خطر در ماه‌های اولیه بارداری اهمیت بیشتری دارد؛ استفاده نکردن از دل و جگر و امعاء و احشاء گاو و گوسفند و دل و جگر مرغ یا ماکیان به دلیل چربی زیاد آن و بالا بودن ویتامین A در جگر که می‌تواند منجر به سقط و جهش ژنی شود؛ نوشیدن آب هویج نیز به دلیل داشتن پیش‌ساز ویتامین A توصیه نمی‌شود و ممنوع است؛ همچنین تن ماهی نیز در صورت داشتن سم بوتولیسم سبب مرگ جنین و مادر می‌شود و ماهی‌های آب‌های آزاد نیز به دلیل بالا رفتن جیوه حاصل از نفت دریا مشکلات سقط و جهش‌های ژنی را ممکن است افزایش دهند. بنابراین رعایت نکات بهداشتی و تغذیه سالم برای پدر و مادر به یک اندازه مهم است چرا که فرزند از هر دو جنس به یک نسبت سلول دریافت می‌کند تا بتواند تشکیل شود.
توصیه شما برای نحوه صحیح تغذیه مادران در دوران بارداری چیست؟
نکته مهم در زمان بارداری آن است که زنان باردار باید تا چهار ماهگی از نظر کالری همانند پیش از بارداری عمل کنند به این معنا که تا چهارماهگی نیاز به غذای بیشتر ندارند چرا که در این دوران، بیشتر، تکثیر سلول‌های اعصاب جنین اتفاق می‌افتد که نیاز به کالری بیشتر ندارد و نکته مهم این است که کفایت کامل دریافت مواد مغذی را در طول روز داشته باشند. تا چهار ماهگی به دلیل افزایش توده سینه و حجم پلاسمای خون مادر، ممکن است تا دو کیلو افزایش وزن اتفاق بیفتد که این به معنای چاقی نیست. از چهار ماهگی به بعد در صورتی که مادر در محدوده وزن ایده‌آل باشد مجاز است در هر هفته فقط ۴۰۰ گرم وزن اضافه کند و در صورتی که در محدوده اضافه وزن باشد ۳۰۰ گرم هفتگی اضافه شود. در صورت چاقی فقط ۲۰۰ گرم اضافه وزن در هفته توصیه می‌شود؛ البته این قاعده برای مادرانی که فرزند یک قلو دارند قابل توصیه است اما اگر فرزند دوقلو داشته باشند برای افراد با وزن ایده‌آل پس از چهار ماهگی اجازه اضافه وزن ۶۵۰ گرم در هر هفته به این افراد داده می‌شود. ضمن اینکه برای مادران با اضافه وزن اجازه داده می‌شود تا هر هفته ۶۰۰ گرم و مادران چاق هر هفته فقط ۴۵۰ گرم به وزن‌شان اضافه شود.
