روانشناسی حسادت

حسادت یکی از پیچیده‌ترین احساسات انسانی است. احساس حسادت صرفاً یک احساس نیست بلکه از احساسات مختلفی مثل احساس خشم و حقارت تشکیل می‌شود. در وجود همه‌ی ما کمابیش احساس حسادت وجود دارد و در مرحله‌هایی از زندگی نسبت به کسانی، اندکی احساس حسادت در وجودمان حس کرده‌ایم اما برخی آن‌قدر این احساس در وجودشان زیاد است که کل زندگی آن‌ها را دربرگرفته است و روی همه‌ی جنبه‌های زندگی آن‌ها و همچنین ارتباطات آن‌ها با دیگران اعم از ارتباطات خانوادگی و عاطفی تأثیر گذاشته است. روانکاوی فردی و حسادت به ما کمک می‌کند که بفهمیم چرا چنین احساسی داریم؟ اشخاصی که نسبت به‌ آن‌ها احساس حسادت می‌کنیم چه ویژگی‌هایی دارند؟ چرا حتی وقتی که در شرایط خوبی هستیم به دیگران حسادت می‌ورزیم؟‌ این‌ها همه سؤالاتی هستند که در روانکاوی حسادت بررسی می‌شوند. در این مقاله علاوه بر روانکاوی حسادت، به بررسی این سؤالات هم می‌پردازیم که چرا ما احساس حسادت می‌کنیم؟ استدلال فروید در مورد حسادت چیست؟ انواع حسادت کدام‌اند؟ آیا حسادت مشکل روحی است؟ دلایل روانشناسانه حسادت چیستند؟

احساس حسادت 

هیچ‌کسی نمی‌تواند ادعا بکند که تا حالا احساس حسادت نکرده است. همه‌ی ما گاهی این هیجان را در خودمان احساس کرده‌ایم. احساس‌کردن هیجان حسادت ارتباطی به جایگاه اجتماعی، اقتصادی، سن و یا جنسیت افراد ندارد و هر فردی در هر شرایطی که باشد می‌تواند احساس حسادت بکند. افراد به هر چیزی می‌توانند احساس حسادت بکنند.

درواقع به هر چیزی که حس کنند برای آن‌ها ارزشمند است و آن‌ها آن‌ را ندارند یا تهدیدی برایشان به‌حساب بیاید حسادت می‌ورزند. اما در روانکاوی حسادت و دکتر روانشناس، احساس حسادت را در بستر روابط انسانی، واکاوی و تحلیل می‌کند. درواقع این‌طور بیان می‌شود که احساس حسادت بیشتر در روابط عاطفی رخ می‌دهد.

برای مثال احتمالاً در روابط عاطفی زیادی این موضوع را مشاهده یا تجربه کرده‌اید که افراد ناشی از ترس از دست‌دادن شریک عاطفی خود احساس حسادت بورزند. البته تنها در روابط عاطفی این اتفاق نمی‌افتد.

در یک خانواده فرزندان نیز ممکن است به توجه والدین به یکی از فرزندان احساس حسادت بکنند یا در محیط اگر ترس ازدست‌دادن شغل وجود داشته باشد ممکن است به کارمندی که مدیر به آن توجه بیشتری نشان می‌دهد یا رابطه‌ی بهتر با او دارد، حسادت شود.

حسادت از دیدگاه روانشناسی

یکی از دلایلی که روانکاوی حسادت در بزرگسالان و روانکاوی حسادت در کودکان برای حسادت ورزیدن بیان می‌کنند از دیدگاه فروید است. فروید یک عصب‌شناس اتریشی بود که از او به‌عنوان پدر روانکاوی یاد می‌شود.

فروید علاوه بر پرداختن به موضوعاتی همچون ناخودآگاه، تحلیل رویا و عقده ادیپ به موضوعات دیگری همچون حسادت نیز پرداخته است. در روانکاوی حسادت برای بزرگسالان و روانکاوی حسادت برای کودکان فروید در نوشته‌های خود ریشه‌ی احساس حسادت را در عقده‌ی ادیپ می‌داند. وقتی که عشق و نفرت کودک نسبت به مادر خود حل نشود، در آینده ویژگی‌های شخصیتی همچون دروغگویی، وسواس و حسادت خواهد داشت.

از نگاه او افرادی که حسود هستند چند ویژگی مشترک دارند:

• غم و اندوه ازدست‌دادن
• خودشیفتگی
• احساس دشمنی با رقیب
• انتقاد از خود فرد

فروید در نوشته‌های خود به این نکته اشاره کرده است که حسادت لزوماً همیشه یک رفتار منطقی و آگاهانه نیست. احساس حسادت می‌تواند ناشی از توهم، رقابت و یا پیش‌بینی باشد. البته باید در نظر داشت که احساس حسادت بدون انگیزه نیست. یعنی همیشه یک مؤلفه انگیزشی وجود دارد. برای مثال در روابط عاطفی که احساس حسادت تجربه می‌شود، این حس ناشی از ترس ازدست‌دادن شریک عاطفی است.

یکی دیگر از مواردی که فروید در نوشته‌های خود به آن اشاره می‌کند توصیف حسادت به‌عنوان یک مکانیسم دفاعی است. درواقع احساس حسادت یکی از اولین مکانیسم‌های دفاعی در برابر ناکامی‌هایی است که افراد تجربه می‌کنند. همه حسادت را تجربه می‌کنند و اگر کسی آن‌ را تجربه نکرده باشد به این معنا نیست که واقعاً حسادت وجود ندارد. بلکه به این معنا است که احساس حسادت خود را سرکوب کرده است.

انواع حسادت

فروید حسادت را به چند دسته تقسیم می‌کند:

• حسادت رقابتی
• حسادت توهمی
• حسادت فرافکنی شده

دسته‌ی اول- حسادت رقابتی

این نوع حسادت در رقابت با فردی شکل می‌گیرد و نرمال است. برای مثال در رقابت با فرزند دیگر بر سر جلب توجه والدین این نوع حسادت شکل می‌گیرد.

دسته‌ی دوم- حسادت فرافکنی شده

این نوع حسادت ناشی از افکار شما است. هنگامی که بر اثر نشانه‌های اشتباه به این نتیجه می‌رسید که شریک زندگی شما در حال خیانت کردن به شما است این نوع حسادت شکل می‌گیرد.

دسته‌ی سوم- حسادت توهمی

این دسته از حسادت که به آن حسادت هذیانی نیز می‌گویند نوعی از افکار پارانوئید است. هنگامی که شما فقط فکر می‌کنید که شریک عاطفی شما در حال خیانت به شما است و هیچ مدرک و شاهدی هم برای موضوع وجود ندارد حسادت توهمی وجود دارد.

حسادت از دیدگاه جامعه‌شناسی

حسادت موضوعی چندجانبه و پیچیده است که در رشته‌های دیگر نیز آن را بررسی کرده‌اند. در جامعه‌شناسی حسادت را از این جنبه بررسی می‌کنند که جامعه چه تأثیری بر شکل‌گیری احساس حسادت می‌گذارد. یکی از تأثیرات جامعه” پزدادن” است. هنگامی که در جامعه‌ای خرده رفتار پزدادن وجود داشته باشد باعث می‌شود افراد بیشتر درگیر احساس حسادت نسبت به یکدیگر شوند.

چگونه با احساس حسادت مقابله کنیم؟

حسادت می‌تواند تأثیرات مخربی بر روی ابعاد مختلف زندگی فرد بگذارد و به‌خصوص روابط بین‌فردی او را تحت‌الشعاع قرار دهد. افرادی که به احساس حسادت خود اجازه‌ی پیشروی می‌دهند خود را مدام با دیگران مقایسه می‌کنند و از زندگی خود لذت نمی‌برند. آن‌ها ممکن است ناشی از این احساس حسادت دست به رفتارهای نادرستی نیز بزنند.

همچنین در روابط آن‌ها با دیگران هم ممکن است اتفاقات بدی بیفتد. مثلاً فردی که ناشی از ترس ازدست‌دادن شریک عاطفی خود به هر فردی در اطراف شریک عاطفی‌اش حسادت می‌کند ممکن است واقعاً شریک عاطفی خود را از دست دهد.

برای همین خیلی مهم است که احساس حسادت کنترل شده و با‌ آن مقابله شود. برای مقابله با آن باید روی مهارت‌های درونی کار کرد. همچنین هنگامی که به دیگران احساس حسادت کردید بررسی کنید که آن‌ها چه ویژگی دارند که به آن حسادت می‌کنید و چرا شما آن را ندارید و چه تفاوت‌هایی بین شما و آن‌ها وجود دارد. در این مسیر از یک روانشناس ماهر نیز می‌توانید کمک بگیرید.

سؤالات پرتکرار در خصوص روانکاوی حسادت