تاثیرات نحوه بزرگ کردن فرزند از زمان تولد تا سن 3 سالگی بر فرآیند رشد آن

بچه‌دارشدن قدم‌ بعدی زوجی است که تصمیم می‌گیرند با هم ازدواج کنند و تشکیل خانواده دهند. برای هر آدمی هم تصمیم مهم و بزرگی به شمار می‌آید. چرا که فرزندآوری و بچه‌دار شدن یعنی تربیت یک انسان و آماده‌کردن او برای آینده و زندگی اجتماعی؛ بنابراین خیلی مهم است که زوجی که تصمیم می‌گیرند که بچه‌دار شوند به‌خوبی با مراحل رشد کودک و تأثیراتی که هر مرحله بر آینده ی او دارد آشنا باشند. در نتیجه یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های زوجی که تازه والد شده است می‌تواند تربیت فرزند تا ۳ سالگی باشد.

از زمانی که نوزاد پا به این دنیا می‌گذارد تا زمانی که به ۳ سالگی می‌رسد، دوران رشدی بسیار حیاتی و مهمی به شمار می‌آید. در این دوران مهم‌ترین بنیان‌های زندگی کودک همچون دلبستگی شکل می‌گیرد؛ بنابراین این دوران می‌تواند تأثیر بسزایی در آینده‌ی فرد در دوران بزرگسالی داشته باشد. برای آشنایی با تربیت فرزند تا ۳ سالگی و آگاهی از جنبه‌های مختلف آن تا پایان این مقاله همراه ما باشید.

تربیت فرزند تا سه‌سالگی

از زمانی که کودک به دنیا می‌آید و تا زمانی که شمع تولد سه‌سالگی‌اش را فوت می‌کند، تغییرات بسیاری را تجربه می‌کند. هر روز زندگی کودک در این دوران برای خود و والدینش می‌تواند یک چالش به شمار بیاید. چالش‌های که اگر به‌خوبی مدیریت نشوند آثار منفی خود را در دوران بزرگسالی نشان می‌دهند.

نحوه رشد فرزند تا سه‌سالگی در جنبه‌های مختلفی رشدی اعم از رشد جسمانی، رشد شناختی، رشد هیجانی و رشد اجتماعی قابل‌بررسی است. نظریه‌پردازان و پژوهشگران، سال‌های متمادی راجع به هرکدام از این جنبه‌های رشدی کودک و تربیت فرزند تا ۳ سالگی پژوهش‌های متعددی انجام داده‌اند.

این جنبه‌های مختلف رشدی با هم ارتباط دارند و نمی‌توان به یکی اهمیت داد و از دیگری غافل شد. سختی کار والدین هم در این است که باید روش فرزندپروری و تربیتی را در پیش گیرند که در آن به همه‌ی این جنبه‌ها توجه کافی شده باشد. ابعادی که هرکدام ویژگی‌ها، تغییرات و چالش خاص مربوط به خود را دارند. به‌اختصار هرکدام از این جنبه‌ها را بررسی می‌کنیم:

فرایند رشد کودکان تا سه‌سالگی – جنبه جسمانی

هنگامی که نگاهی به مراحل تربیت کودک ۳ساله می‌اندازیم متوجه می‌شویم که در طول سه سال اول زندگی، تغییرات کودک در بعد جسمانی از سمت وابستگی کامل فیزیکی به مراقب خود (اعم از والدین یا مراقبین دیگر) به سمت استقلال کامل فیزیکی از مراقبین خود است. این سیر تغییر به واسطه‌ی رشد مهارت‌های خودیاری و حرکتی اساسی اتفاق می‌افتد.

جدول زمانی شروع این تغییرات از هر کودکی به کودک دیگر متفاوت است؛ اما همه‌ی کودکان با افزایش سن، یک‌روند تکاملی تدریجی را طی می‌کنند. کودکان به‌مرور و با افزایش سن یاد می‌گیرند که عضله‌های خود را کنترل کنند. با افزایش سن و بزرگ‌تر شدن به نسبت ماه‌های اولیه کنترل بیشتری روی حرکات خود پیدا می‌کنند. این کنترل حرکتی به‌مرور از قسمت سر شروع می‌شود و سپس به سمت پاها حرکت می‌کند. کودکان ابتدا شروع به سینه‌خیز رفتن می‌کنند و سپس روی پاهای خود می‌ایستند. در نهایت راه می‌روند. در این سنین و روند تربیت فرزند تا ۳ سالگی والدین در بعد جسمانی چه نقشی دارند؟

درست است که برنامه‌ی زیستی، كودكان را براي رشد جسماني آماده كرده است؛ اما عامل محيط به‌شدت در چگونگي اين رشد تأثیرگذار است. علاوه بر روش سنتي كه والدين در انجام مهارت‌هاي حركتي به كودكان كمك مي‌كنند، انجام‌دادن بازی‌ها و فراهم‌کردن اسباب‌بازی‌هایی که برای تقویت این مهارت‌های حرکتی طراحی شده‌اند، به رشد بهتر کودکان کمک می‌کند. یکی از اشتباهاتی که خیلی از والدین انجام می‌دهند این است که از سنین حتی نوزادی کودکان را با بازی‌های دیجیتال و تلفن‌های همراه سرگرم می‌کنند. در فرایند رشد کودکان تا سه‌سالگی که تغییرات بنیادین در فیزیک کودک اتفاق می‌افتد، بهتر است والدین بازی‌های حرکتی با کودکان انجام دهند.

همچنین یکی دیگر از مواردی که از نظر مشاوره روانشناسی خارج از کشور در این سن خیلی مهم است، تغذیه‌ی کودکان است. والد یا هر فرد دیگری که به‌عنوان مراقب کودک است باید به برنامه‌ی غذایی کودک نوباوه توجه ویژه‌ای داشته باشد. این برنامه باید شامل تمام مواد مغذی که به رشد بهتر جسمانی کودک (برای مثال رشد استخوان‌ها و عضلات) کمک می‌کنند باشد.

فرایند رشد کودکان تا سه‌سالگی – رشد شناختی

تربیت کودک از تولد تا سه سالگی فقط محدود به بعد جسمانی نمی‌شود. در جنبه‌ی شناختی، هیجانی و اجتماعی نیز تغییرات بسزایی اتفاق می‌افتد. یکی از مهم‌ترین اتفاقات این دوره شکل‌گیری دلبستگی در کودک است. دلبستگی، پیوند عاطفی است که بین کودک و مراقب او در دو سال اول زندگی شکل می‌گیرد. این پیوند عاطفی مبنای شکل‌گیری اعتماد در کودکان است. اگر دلبستگی به درستی و به شکلی امن در کودکان شکل نگیرد، آن‌ها دنیا را جایی ناامن خواهند دید و انواع دیگر دلبستگی از نوع ناایمن مثل اجتنابی و آشفته در آن‌ها شکل می‌گیرد.

شیوه‌ای که والدین یا هر فردی که مراقب اصلی است، با کودک رفتار می‌کند بر شکل‌گیری این دلبستگی تأثیرگذار است. بسیاری از مشکلاتی که بزرگسالان در روابط خود با دیگران، به‌خصوص روابط عاطفی پیدا می‌کنند ناشی از دلبستگی ناایمنی است که در کودکی بین آن‌ها و مراقبشان شکل‌گرفته است؛ بنابراین شایان توجه است که مراقبین در تربیت فرزند از تولد تا ۳ سالگی به این موضوع اهمیت دهند. مطالعه‌ی کتاب‌های‌ آموزشی موجود در این زمینه می‌تواند برای مراقبین راهگشا باشد.

یکی دیگر از توانایی‌هایی که در این دوران رشد پیدا کرده و از اهمیت بالایی هم برخوردار است، توانایی صبحت کردن است. از نوزادی تا 3 سالگی کودکان اولین کلمات خود را می‌گویند و شروع به صحبت‌کردن می‌کنند. فرقی ندارد که شما بخواهید راجع به تربیت کودک سه‌ساله پسر آگاهی کسب کنید یا دختر، در هر دو مورد برای اینکه به تقویت مهارت سخن‌گفتن کودکان کمک کنید می‌توانید از ابزارهایی مثل انیمیشن‌ها کمک بگیرید.

همچنین یکی از مواردی که در تقویت این مهارت تأثیرگذار است، محیط است. محیط غنی و محیطی که در آن کودکان شاهد مکالمات دیگران باشند، بر تقویت این مهارت تأثیر مثبتی دارد. به‌طورکلی برای رشد مهارت‌های شناختی، انجام‌دادن فعالیت‌هایی مثل کتاب خواندن برای کودکان و آواز خواندن به والدین و مراقبین توصیه می‌شود.

فرایند رشد کودکان تا سه‌سالگی – رشد هیجانی و اجتماعی

در این دوران هیجانات مختلف کودکان نیز رشد پیدا می‌کند. ابتدایی‌ترین روشی که آن‌ها برای برقراری ارتباط با دیگران استفاده می‌کنند، گریه کردن است.  هنگامی که والدین آن‌ها را لمس می‌کنند، آرام می‌شوند. ممکن است بارها یک کودک سه‌ساله را دیده باشید که وقتی می‌بیند شما ناراحت هستید سعی می‌کند به شما محبت کند و حالتان را خوب کند. این‌ها، همه نشانه‌هایی از این هستند که هیجانات کودکان در این دوران رشد می‌کند و به برقراری ارتباط با دیگران علاقه‌مند می‌شوند.

برای تربیت فرزند تا ۳ سالگی در این زمینه می‌توانید کودکان را با خود به خرید ببرید. سعی کنید یک سری مفاهیم اجتماعی را متناسب با سنشان به آن‌ها آموزش دهید. البته سعی نکنید یک ارتباط معلم – دانش‌آموزی برقرار کنید؛ بلکه بهتر است با کودکان به کشف یک سری مفاهیم و ارزش‌های اجتماعی برسید.

به بچه سه‌ساله چی یاد بدم؟

یکی از سؤالاتی که برای خیلی از والدین پیش می‌آید این است که به یک بچه سه‌ساله چه چیزی باید یاد دهند. طبق مشاوره کودک و نوجوان برای یاددهی هر نکته‌ای به یک بچه‌ی سه‌ساله ابتدا باید از ویژگی‌های آن مرحله‌ی رشدی آگاه باشید. سپس متناسب با آن ویژگی‌ها سعی کنید به واسطه‌ی ابزارهای سرگرمی – آموزشی به رشد بهتر کودکان کمک کنید. حواستان باشد که برای اینکه یک کودک به‌خوبی این دوران رشدی را طی کند هم وراثت تأثیرگذار است و هم محیط.

کلام آخر

در این نوشتار سعی شد که ویژگی‌های دوران رشدی کودکان از بدو تولد تا سه‌سالگی و همچنین تأثیر و نقش والدین و مراقبین در این دوران به‌اختصار توضیح داده شود. برای کسب اطلاعات و آگاهی بیشتر راجع به تربیت فرزند تا ۳ سالگی می‌توانید از روان‌شناسان کلینیک مرکز مشاوره رهیاب کمک بگیرید.