رفتار پرخاشگرانه منفعلانه، روشی از بیان احساسات منفی مانند عصبانیت یا آزردگی است که به صورت غیر مستقیم بیان می شود. تشخیص رفتارهای شخصیت پرخاشگر، منفعل معمولاً دشوار است و می تواند به روابط در خانه و محل کار آسیب بزند.
برخی از مردم به جای آن که آشکارا عصبانی شوند، خصومت خود را به روش های پرخاشگرانه منفعلانه بیان می کنند، این رفتارها معمولاً برای آزار دادن و آشفته کردن هدفشان طراحی شده است.
بیشتر مردم مجبور می شوند که با رفتارهای پرخاشگرانه منفعلانه دیگران مواجه شوند؛ برخی در زندگی شخصی و برخی دیگر در محیط کار ممکن است یک یا چندین بار این رفتار را مشاهده کنند: یک هم اتاقی که برای شسته نشدن یک فنجان، یادداشتی بامزه اما سرزنش کننده برایتان می گذارد یا مثلاً گزارشی که یکی از همکارانتان از عمد به فراموش می کند آن را کامل کند و اتمام کار را برای شما می گذارد.
عیب جویی یا عصبانی شدن در برابر فرد پرخاشگر منفعل، وی را در حالت تدافعی قرار می دهد. اغلب شروع به بهانه جویی کرده و یا مسئولیت های خویش را انکار می کنند. تحقیقات اخیر نشان داده است که روش های بهتر و سالم تری برای مقابله با فرد پرخاشگر منفعل و مدیریت ناسازگاری های رابطه با او وجود دارد.
چه عواملی منجر به رفتارهای پرخاشگرانه منفعلانه می شود؟
پرخاشگری شدید ریشه در عصبانیت شدید، خصومت یا سرخوردگی دارد که به هر دلیلی فرد در بیان مستقیم آن راحت نیست. در هنگام مقابله با رفتار فرد پرخاشگر منفعل، مهم است تشخیص بدهیم که در پشت آن همه حرف های ناپسند، انبوهی از ناراحتی و اندوه عمیق نهفته است.
نمونه هایی از رفتارهای پرخاشگرانه منفعل
برخی از شکل های متداول شخصیت پرخاشگر منفعل عبارتند از: اجتناب از مسئولیت پذیری در قبال وظایف، به تعویق انداختن و حتی از دست دادن عمدی فرصت ها، مضایقه کردن در مورد دادن اطلاعات مهم و جلوگیری از دستیابی افراد به آنچه می توانند انجام بدهند. ممکن است این نوع رفتارها مشکلاتی در خانواده به وجود بیاورند، زیرا اعضای خانواده نمی توانند برای عمل به وعده های فرد پرخاشگر منفعل، به وی اعتماد کنند. این رفتار می تواند پروژه های گروهی را در محل کار مختل کرده و عدم دستیابی به اهداف مهم را نیز در پی داشته باشد.
رفتار پرخاشگرانه منفعلانه چگونه روی دیگران تأثیر می گذارد؟
رفتار پرخاشگری منفعلانه می تواند افکار فرد مقابل را به شدت تخریب کند زیرا تشخیص و اثبات آن سخت است و حتی ممکن است غیر ارادی باشد. رفتار فرد پرخاشگر منفعل می تواند منجر به پیچیدگی مسائل و حتی ایجاد صمیمیت بشود زیرا بیشتر مردم برای برقراری یک گفتگوی مستقیم و صادقانه در مورد مشکل موجود تلاش می کنند.
رفتار پرخاشگرانه منفعلانه چه خطراتی دارد؟
شخصیت پرخاشگر منفعل، معمولاً روابط را تخریب می کند. فردی که این رفتار با وی انجام می شود، دچار سرخوردگی و ناتوانی می شود و نمی تواند با فردی که رفتار پرخاشگرانه منفعلانه را انجام داده است همکاری کند و در نتیجه ممکن است در الگویی قرار بگیرد که رفتارهای پرخاشگرانه منفعلانه وی را فعال کند، یعنی تمام مسئولیت ها را بپذیرد و نقش والدینی را ایفا کند در حالی که نمی خواهد. می توان گفت که قطعا به طور اجتناب ناپذیری درگیری در ادامه به اوج می رسد و اگر رابطه ادامه داشته باشد، نیاز به حل این مشکلات ضروری خواهد بود.
افرادی که پرخاشگر منفعل هستند چگونه رفتار می کنند؟
در حالی که تشخیص دقیق رفتارهای پرخاشگرانه منفعلانه دشوار است اما متخصصین معتقدند که شایع ترین علامت آنها عدم پذیرش، عدم شرکت در گفتگوها و مطرح نکردن نگرانی ها به صورت مستقیم، اجتناب از مسئولیت پذیری و ناکارآمدی عمدی می باشد.
فرد پرخاشگر منفعل اغلب کارهای خود را ناتمام می گذارد، در برخی موارد هم ممکن است وظایف خود را “تقریباً” کامل کند. این افراد در بیشتر مواقع دیر می کنند و در هنگام مخالفت با یک موضوع استاد خراب کردن دیگران هستند. همچنین به رفتارهای مخفیانه یا ستایش دیگران در پشت پرده متوسل می شوند تا نظر خود را به هر نحوی اعمال کنند.
چگونه می توان به فرد پرخاشگر منفعل گفت که چه شخصیتی دارد؟
این افراد به جای آن که خشم خود را مستقیماً بیان کنند، آن را مخفی می کنند. رفتار پرخاشگرانه منفعلانه می تواند به شکل کلمات (مانند سرزنش دیگران یا بهانه جویی) یا اقدامات (مانند کم محلی و سرد برخورد کردن با دیگران) بروز کند. برخی از انواع رفتارهای ظریف اما مرموز عبارت اند از پرخاشگری موذیانه و ناملموس، کاهش تماس چشمی، فراموشی عمدی و دائمی و عدم توجه به شخص مورد نظر در حین مکالمات گروهی.
آیا افراد می توانند از پرخاشگر منفعل بودن خود آگاه شوند؟
نه همیشه. برخی از مردم به قدری عصبانیت خود را با فشار به اعماق درون خود می برند که حتی فراموش می کنند که همچین احساسی نیز وجود دارد. یکی از عمده علائمی که فرد در روابط خود دچار پرخاشگری منفعلانه می شود آن است که آنها اصلاً خود را فردی عصبانی نمی دانند و باور نمی کنند که آنها هم عصبانی می شوند. آنها معمولاً زمانی که منظورشان «نه» باشد «بله» می گویند و برای جلب توجه؛ نقش قربانی یا ایثارگر را بازی می کنند.
آیا رفتار فرد پرخاشگر منفعل نوعی کنترل است؟
شخصی که علیرغم مخالفت دیگران می خواهد کار خودش را انجام بدهد، زمانی که از کشمکش و برخورد خوشش نمی آید معمولاً از رفتار پرخاشگرانه منفعلانه استفاده می کند. برای مثال، پدر/ مادری که نمی خواهد مسئولیت خواباندن بچه ها را به عهده بگیرد ممکن است به جای آن که برنامه معمول و همیشگی خوابیدن بچه را انجام بدهد، در عوض با بچه ها بازی کند.
به این ترتیب مادر/ پدر باید دوباره مسئولیت خوابانیدن آنها را به عهده بگیرد که عصبانیت او را به همراه دارد. اگرچه این تاکتیک های زیرکانه ممکن است منجر به برد کوتاه مدت بشود اما برای آنکه در دراز مدت اعتماد به روابط برگردانده شود، مقابله با فرد پرخاشگر منفعل امری ضروری است.
آیا بی اعتنایی کردن، نوعی رفتار پرخاشگرانه منفعلانه است؟
بی محلی کردن شدید، یعنی کاملاً نادیده گرفتن فرد مقابل و بی پاسخ گذاشتن تلاش های وی برای برقراری ارتباط، روش های مستقیم تری برای بیان خشونت هستند. اقدامات نامحسوس دیگری نیز وجود دارند که پرخاشگرانه منفعلانه به حساب می آیند، برای مثال: تظاهر به نشنیدن نظرات یکی از همکاران یا تظاهر به ندیدن یک دوست در راهرو. این علامت ها همه حاکی از آن است که با یک فرد پرخاشگر منفعل مواجه هستید.
آیا کم محلی و سرد برخورد کردن، نوعی سوء استفاده عاطفی به حساب می آید؟
سکوت یکی از رفتارهای پرخاشگرانه منفعلانه است که در جریحه دار کردن احساسات و شرمزده کردن فرد مقابل کاملاً مؤثر است. بی محلی و سرد برخورد کردن می تواند نوعی خشونت کلامی «ساکت» به حساب آورده شود به ویژه زمانی که فردی از موضع قدرت (مثلاً پدر یا مادر) از سکوت برای تحت تأثیر قرار دادن فردی آسیب پذیر (مانند یک کودک) استفاده می کند. بی توجهی یا نادیده انگاشتن شخص، به صورتی که انگار وجود خارجی ندارد ممکن است تنبیه بسیار شدیدی باشد که باعث آسیب دائمی می شود.
چگونه می توان بی محلی و سرد برخورد کردن را تحمل کرد؟
برقراری ارتباط بهتر می تواند باعث ایجاد تغییر رفتار فرد پرخاشگر منفعل شود. زمانی که نوعی رفتار سمی را تشخیص دادید، به هیچ وجه در آن شرکت نکنید. در عوض، با قطعیت به فردی که پرخاشگر منفعل است بگویید که وی از درون دچار عصبانیت شده است که البته احتمالاً انکار می کنند. از توانایی های آنها تعریف کنید و تغییرات رفتاری که می خواهید مشاهده نمایید را مورد تأکید قرار بدهید. در صورت لزوم از دوباره بحث کردن درباره موضوع نترسید.
چگونه با افراد پرخاشگر منفعل مواجه شویم؟
رفتار پرخاشگرانه منفعلانه اغلب ریشه در خشم، عصبانیت یا نا امنی دارد که ممکن است فرد از این احساسات آگاه باشد یا نباشد. ممکن است این رفتار، صرفا راهی برای بیان این احساسات یا تلاشی برای جلب توجه در یک رابطه عاطفی باشد.
اگر این نکته را در ذهن داشته باشید، می توانید از نحوه پاسخ گویی به این رفتار نیز آگاه باشید. با وجود این که ممکن است وسوسه شوید که خودتان نسبت به فرد پرخاشگر منفعل واکنش نشان دهید اما ابراز عصبانیت یا ناامیدی در برابر این افراد می تواند باعث شود که همچنان به این شیوه رفتار خود ادامه دهند. در عوض به فرد پرخاشگر منفعل نشان دهید که برای دیدگاه وی ارزش قائل هستید زیرا شاید بتولنید از این طریق به احساس ناامنی او که عامل ایجاد کننده این رفتار است غلبه کنید. البته هرگز نباید به خاطر اشتباهاتی که مرتکب نشده اید عذرخواهی کنید یا به طریقی دیگر آنها را آرام کنید.
اگر امکان داشته باشد، بهترین راه حل آن است که حضور خود را در کنار آنها تا حد امکان محدود کنید اما اگر تشخیص داده اید که بهترین راه رویارویی است، از اتهام زنی به آنها خودداری کنید و به آرامی بیان کنید که این رفتار باعث می شود چه احساسی داشته باشید.
به فرد پرخاشگر منفعل چه می توان گفت؟
هنگام مواجه شدن با فردی که پرخاشگر منفعل است، از او بخواهید که مسئولیت رفتار بد خود را به عهده بگیرد. اگر کار اشتباهی انجام نداده اید معذرت خواهی نکنید. اولویت با مواردی است که می خواهید تغییر بدهید. آنها احتمالاً می خواهند که شما را از عصبانیت منفجر کنند یا اینکه خودتان نیز رفتار پرخاشگرانه منفعلانه ای به نمایش بگذارید؛ یادتان باشد وارد بازی آنها نشوید. درعوض با آرامش و مستقیماً در مورد موضوع مد نظرتان حرف بزنید. تلاش کنید تا جای ممکن در مورد آنچه که صرفاً برای ناراحت کردن شما انجام می دهند یا می گویند آگاه باشید.
چگونه به رفتار فرد پرخاشگر منفعل پاسخ دهید؟
هنگامی که می خواهید به فرد پرخاشگر منفعل پاسخ دهید، مدیریت احساسات خودتان کلیدی ترین عامل است. پیش از آنکه پاسخ بدهید، چند نفس عمیق بکشید یا موقتاً خود را از آن موقعیت خارج کنید. سعی کنید که مستقیماً نگرانی های وی را برطرف کنید. مرزهای واضحی تعیین کنید و در نهایت زمانی که با فرد پرخاشگر منفعل سپری می کنید را تا جایی که می توانید کاهش دهید.
منظور از دیوارکشی در یک رابطه عاطفی چیست؟
دیوارکشی زمانی اتفاق می افتد که یکی از طرفین رابطه منفعل می شود، کناره می گیرد یا به طرف دیگر پاسخی نمی دهد و به طور کلی به یک دیوار سنگی تبدیل می شود. دیوارکشی ممکن است رفتار کناره گیری پرخاشگرانه منفعلانه را شامل بشود. برای مثال زمانی که فرد مقابل می خواهد در مورد موضوعی جدی صحبت کند، فرد پرخاشگر منفعل خود را به شدت مشغول به کار نشان داده و بی اعتنایی می کند. زمانی که زنان در رابطه دیوار کشی می کنند، مردان از نظر فیزیولوژیک کمتر دچار تغییرات اساسی می شوند اما در حالت برعکس و وقتی مردان دیوارکشی می کنند، زنان افزایش ضربان قلب را تجربه می کنند.
چگونه می توانید با رفتار دیوار کشی مقابله کنید؟
حفظ آرامش و خونسردی تا جای ممکن می تواند از رفتار دیوار کشی ممانعت کند. اگر یک زوج بتوانند بدون اینکه حالت تدافعی بگیرند، با یکدیگر گفتگو کرده و به طرف مقابل گوش بدهند، نیاز به تاکتیک های پرخاشگرانه منفعلانه مانند دیوارکشی کاهش پیدا می کند. اگر نحوه تایید طرف مقابل و دیگر مهارت های ارتباطی در جلسات زوج درمانی تمرین و آموزش دیده شود، به این ترتیب رابطه زوجین می تواند هر نوع دیوارکشی در رابطه عاطفی را ترمیم کند یا مانع از آن شود.
درمانگرهایی که می توانند در این زمینه مشاوره و رواندرمانی انجام دهند:
- دکتر ربیعی روانشناس و رواندرمانگر فردی
- دکتر حمید شمسی پور روانشناس، رواندرمانگر فردی، زوج درمانگر
- ارغوان احمدی روانشناس، رواندرمانگر فردی و نوجوان
- خانم ربابه ایلخانی روانشناس، رواندرمانگر فردی، مشاور توانبخشی
- دکتر غزال کیان فرید رواندرمانگر فردی و سکس‌تراپیست
- مریم یاوری رواندرمانگر فردی و زوج‌درمانگر
