در ماه دسامبر 2019 نوع جدیدی از ویروس کرونا (nCOV-2019) در شهر ووهان چین شناسایی شد و به سرعت در تمام چین گسترش یافت. طبق گزارش کمیسیون بهداشت ملی چین، تا 4 فوریه 2020 حدود 24324 نفر به این بیماری مبتلا شدند. دامنه همه گیری کرونا از شهر ووهان به 31 استان چین و سپس به کشورهای دیگر نیز گسترش یافت؛ چنان که در زمان کوتاهی مناطقی در جنوب شرق آسیا (تایلند، سنگاپور، مالزی، ویتنام، فیلیپین و کامبوج)، شرق آسیا (چاپنو کره جنوبی)، جنوب آسیا (هند، نپال و سریلانکا)، غرب آسیا (امارت و ایران)، اروپا (ایتالیا، آلمان، انگلیس، فرانسه و اسپانیا)، قاره آمریکا (کانادا و ایالات مختلف آمریکا) و حتی استرالیا با شیوع این بیماری روبرو شدند.
از مهمترین نشانه های این بیماری، علائم حاد تنفسی است که در 2 درصد موارد منجر به مرگ بیمار می شود. با توجه به قدرت شیوع و انتقال بیماری، سازمان بهداشت جهانی در 4 فوریه وضعیت اضطراری اعلام و توصیه نمود تا کشورها انتقال فرد به فرد این بیماری را از طریق کاهش تماس افراد به خصوص افراد مبتلا و کارکنان بخش های مراقبتی و درمانی بیماران کاهش داده و گسترش جهانی آن را کنترل نمایند. متاسفانه این روش به تنهایی کار ساز نبود و تعداد فزاینده مبتلایان نشان داد که علاوه بر بیماران، تعداد زیادی از ناقلان بدون علامت نیز در جامعه حضور دارند. این امر موجب شد تا برخی مناطق مجبور به انجام قرنطینه کامل (مانند چین و ایتالیا) و یا اجرای مراقبت های پیشگیری در سطح کلان و ملی (مانند ایران، امارات و کره جنوبی) در شهر، استان یا حتی کل کشور شدند.
درگیری با اضطراب بیماری کرونا
اجرای این سیاست های بهداشتی علیرغم پیامدهای مثبت، موجب بروز اثرات منفی روان شناختی در سطح جامعه شده است. ترس از بیماری، ترس از مرگ، انتشار اخبار غلط و شایعات، تداخل در فعالیت های روزمره، مقررات منع یا محدودیت سفر و عبور و مرور، کاهش روابط اجتماعی (همکاران، دوستان، خانواده)، بروز مشکلات شغلی و مالی و ده ها پیامد دیگر در این شرایط، سلامت روان افراد جامعه را تهدید می نماید.
بی شک یکی از مهمترین این عوامل، اضطراب مربوط به بیماری کرونا است. پژوهش ها نشان می دهند که بروز بیماری هایی مانند بیماری های تنفسی به علت مشکلات جدی جسمانی و کاهش کیفیت زندگی بیماران باعث بروز اضطراب ناشی از بیماری خواهند شد. بیشتر تحقیقات بر اضطراب بیماران تمرکز دارند، اما واقعیت آن است که در زمان همه گیری یک بیماری مانند کرونا، ترس از بیماری و ترس از مرگ، در کنار آشفتگی فعالیت های روزمره، موجب می شود تا افراد سالم نیز با اضطراب بیماری درگیر شوند.
این عوامل می توانند مجموعه ای از نشانه ها تا اختلالات بالینی جدی را به وجود آوردند. افزایش احساس تنهایی، کاهش حمایت اجتماعی، کاهش امید به زندگی؛ و از احساس ترس و نگرانی تا استرس و اضطراب بالینی، وسواس فکری و عملی مرتبط با بیماری و حتی نشانه هایی از استرس پس از سانحه در شرایط مشابه دیده شده است.
این شکل از همه گیری یک بیماری، در واقع یک رخداد بزرگ اجتماعی است که نه تنها در سطح یک منطقه، که در سطح کشور و حتی کل دنیا مطرح گشته و لازم است تا آثار اجتماعی آن نیز مورد توجه قرار گیرد. از دیدگاه جامعه شناسی، شیوع بیماری های واگیر مانند زمانی است که حوادث و بلایای طبیعی رخ می دهند. حوادثی که هر از چند گاهی رخ نموده و فجایع اجتماعی را رقم می زنند حوادثی مانند زلزله و یا طوفان که بشر در ایجاد آنها نقشی نداشته است. همچنین همه گیری بیماری های خطرناک و سطح جامعه و بروز تلفات انسانی فراوان نیز جزو بلایای طبیعی قلمداد می شوند (اگرچه گاهی میزان دخالت انسان در ایجاد و کنترل آنها بیشتر است). هرچه سطح گسترش و شیوع بیماری وسیع تر باشد، اثرات اجتماعی آن نیز گسترده تر خواهد شود.
بیشتر بخوانید : مشاوره اضطراب
تاثیر متقابل سلامت روانی و اجتماعی همواره موضوع بحث بوده و تحقیقات اخیر نشان دهنده ارتباط عوامل اجتماعی و روانی در مواردی مانند خشم و افسردگی تا سوءمصرف مواد بوده است. بنابراین توصیه شده تا در بررسی مدل های علمی و ساختاری، به نقش متقابل سلامت در ابعاد اجتماعی و روانی بر یکدیگر توجه شود. به نظر می رسد که شاید بروز همه گیری بیماری کرونا، علاوه بر اثرات منفی روان شناختی مانند استرس، موجب اثرات مثبتی نیز بر شاخص های اجتماعی مانند همبستگی اجتماعی شده باشد.
نقش شبکه های اجتماعی در جریان شیوع ویروس کرونا
شیوه ارسال اطلاعات کلیدی به عموم مردم در جریان شیوع ویروس کرونا حیاتی است. یکی از عواملی که در فرایند درگیری کشورهای مختلف جهان با ویروس کرونا، اطلاع رسانی آنلاین و فزاینده انجام دادند، شبکه های اجتماعی بودند و به گونه ای که گسترش این ویروس منجر به سونامی رسانه های اجتماعی شد. امروزه شبکه های اجتماعی به یکی از قدرتمندترین عوامل تغییر تبدیل شده و در موضوعات متعدد برای جمعیت های مختلف جامعه تولید و منتشر می شوند. این شبکه ها منبع مهم اطلاعات و اخبار و ابزار موثری برای آگاهی از میزان دانش پزشکی و سرتاسر دنیا هستند. همچنین شبکه های اجتماعی با اطلاع رسانی و پیوند دادن گروه های هم فکر با یک دیگر، تحولات اجتماعی را سرعت می بخشند.
شبکه های اجتماعی از یک طرف، سنگ زیر بنای سرمایه اجتماعی را تشکیل می دهند. اما از طرف دیگر لبه این رسانه ها می توانند منجر به شکل گیری رفتارهای اجتماعی نمایشی و تغییرات عمده ای در سبک زندگی در جامعه شود. این شبکه های اجتماعی امکان دستیابی به جدیدترین اطلاعات جهانی در مورد ویروس کرونا از طریق برقراری ارتباط، تبادل اطلاعات و به اشتراک گذاری محتوا در گروه های اجتماعی را فراهم آورده اند.
از آنجا که ماهیت هراس اجتماعی تغییرات ایجاد شده در شیوه زندگی شکل گرفته این روزها به شیوه ای روشمند در قالب رسانه های گروهی نشان داده می شود؛ از طرفی این تغییرات سبک زندگی در جوامع سنتی به نسبت شهرهای بزرگ سخت تر و با مقاومت بیشتری مواجه است. به طور کلی به نظر می رسد شبکه های اجتماعی در شکل گیری هراس اجتماعی و همچنین تغییرات سبک زندگی در فرایند شیوع کرونا، نقش بی بدیلی را بازی کرده اند.
