کاربردهای نوروفیدبک در یادگیری بر اساس نظریه‌های روانشناسی

نظریه های یادگیری در روانشناسی و نقش نوروفیدبک در یادگیری

در خصوص یادگیری نظریه های متعددی مطرح شده است. که هر یک، از دریچه‌ای به موضوع یادگیری و فرایند یادگیری می‌پردازد. در مبحث یادگیری، دو نظریه شرطی سازی مطرح می‌شود. نظریه‌های یادگیری شامل نظریه شرطی سازی كنش‌گر اسکینر (operant conditioning) و شرطی شدن كلاسیک پاولف (classical conditioning) است. در خصوص کاربرد نوروفیدبک در یادگیری می‌توان از هر دو نظریه‌ی یادگیری سود جست و از هر دو طریق بر یادگیری فرد تاثیر گذاشت. با به کارگیری نوروفیدبک می‌توان فرایند یادگیری را بهبود بخشید. و حتی برخی از اختلالات یادگیری را نیز درمان نمود.

نظریه یادگیری کنشگر اسکینر

نظریه شرطی‌سازی كنش‌گر، كه توسط اسكینر یکی از روانشناسان مطرح در این زمینه مطرح گردید، بر مبنای دو مفهوم تقویت و تقویت كننده بنا شده است. تقویت به فرآیندی گفته می‌شود كه در طی آن با ارائه یك محرك خوشایند پس از رفتار مطلوب، افزایش رفتار مطلوب را ایجاد می‌كند. و منظور از تقویت كننده همان محرك مطلوب است. طبق اصل تقویت که در این نوع شرطی سازی وجو د دارد، زمانی كه فرد در مقابل انجام یك رفتار مطلوب پاداش دریافت كند، احتمال تكرار رفتار مطلوب در فرد افزایش می‌یابد. به عنوان مثال دادن غذا به حیوان در قبال انجام یك رفتار مطلوب مثل دورزدن، می‌تواند باعث افزایش چنین رفتاری در حیوان شود.

نظریه یادگیری کلاسیک پاولف

نظریه شرطی سازی كلاسیک كه توسط پاولف مطرح شد بر اساس شرطی سازی پاسخ‌های طبیعی فرد در مقابل برخی محركهای خنثی بنا می‌شود. پاولف آزمایشی ترتیب داد كه شامل چند مرحله بود. در مرحله اول با قرار دادن یك سنسور در دهان سگ میزان ترشح بزاق سگ (پاسخ طبیعی) را در مقابل دادن غذا (محرك طبیعی) اندازه گیری كرد. در مرحله بعد، میزان ترشح بزاق سگ (پاسخ غیر مرتبط) را هنگام به صدا آوردن زنگ (محرك خنثی) اندازه گیری كرد.

در مرحله سوم غذا را با صدای زنگ همراه كرد. و دوباره میزان ترشح بزاق سگ (پاسخ طبیعی) را اندازه گرفت. پس از چند بار تكرار این فرآیند، در مرحله بعد تنها صدای زنگ (محرك شرطی) را به صدا در آورد. و میزان ترشح بزاق سگ (پاسخ شرطی) را اندازه گرفت. طبق نتیجه این آزمایش معلوم شد، كه پس از شرطی شدن سگ به صدای زنگ، تنها با صدادر آمدن صدای زنگ، بزاق سگ ترشح می‌شود.

پیشنهاد می کنیم برای شناخت بهتر درمان نوروفیدبک مقالات زیر را مطالعه کنید:

• اهداف و کاربردهای نوروفیدبک
• درمان با نوروفیدبک چند جلسه طول می کشد؟

کاربرد نوروفیدبک در یادگیری بر اساس شرطی‌سازی کنشگر

در طی فرآیند نوروفیدبک هر دو نوع شرطی سازی وجود دارد. شرطی سازی كنشگر زمانی است كه فرد برای یافتن وضعیت فكری مناسب، پاداش دریافت می‌كند. به این ترتیب به هنگام به حد آستانه رسیدن ریتم خاصی از سیگنال مغزی، فرد در مقابل آن، فیدبک شنیداری یا دیداری كه معمولاً شبیه به یک بازی است، دریافت می‌كند. بنابراین فرد تلاش می‌كند وضعیت فكری خود را طوری تنظیم كند تا محرك مطلوب (فیدبک دیداری یا شنیداری) را بیشتر دریافت كند. و این كار باعث افزایش رفتار مطلوب(قرار گرفتن فرد در وضعیت فكری مطلوب) و افزایش احتمال رخداد آن ریتم خاص می‌شود.

در نوروفیدبک نیز همین اتفاق می‌افتد. به هنگام فرایند نوروفیدبک می‌توان نتایج مشابهی را مشاهده کرد. بنابراین می‌توان از نوروفیدبک در یادگیری استفاده نموده و روند بهبود فرایند یادگیری را کنتر نمود. در واقع پس از تکمیل مراحل انجام نوروفیدبک و پس از تكرار این فرآیند به میزان كافی، اغلب اوقات می‌توان شاهد بازگشت به حالت مطلوب به طور خودكار بود.

کاربرد نوروفیدبک در یادگیری بر اساس شرطی‌سازی کلاسیک

در طی فرآیند نوروفیدک، شرطی سازی كلاسیك زمانی رخ می‌دهد كه وضعیت فكری مطلوب، با انجام فعالیت خاصی توسط فرد همزمان شود. به عنوان مثال از فرد خواسته می‌شود حین تلاش برای قرار گرفتن در وضعیت فكری مطلوب (مثل داشتن تمركز) از طریق شرطی‌سازی كنشگر، كار دیگری مثل خواندن یك متن، یا حل یك معادله ریاضی انجام دهد.

در این حالت همزمان با قرار گرفتن فرد در وضعیت فكری مطلوب علاوه بر فیدبک دیداری، یك فیدبک شنیداری نیز به وی داده می‌شود. و فرد شروع به انجام كار دیگر مثلاً خواندن یک متن می‌كند. در صورت خارج شدن فرد از وضعیت فكری مطلوب، فیدبک شنیداری قطع می‌شود. و فرد متوجه خارج شدن از وضعیت مطلوب می‌شود. در این هنگام خواندن متن را متوقف می‌کند. و توجه خود را به فیدبک دیداری جلب می كند، تا زمانیكه دوباره وارد وضعیت فكری مطلوب شود. و سپس شروع به خواندن ادامه متن می‌كند، و این كار مرتباً تكرار می‌شود. تا كل متن خوانده شود.

نتیجه

بنابراین از طریق شرطی سازی كلاسیک احتمال قرار گرفتن فرد در وضعیت فكری مطلوب، هنگام انجام كار خاص مثل خواندن یك متن افزایش می‌یابد. به این نحو كه پس از شرطی سازی، فرد به محض شروع مطالعه متن، خود به خود در وضعیت فكری مطلوب قرار می‌گیرد. از این روش می‌توان به هنگام استفاده از نوروفیدبک نیز استفاده کرد. فرد را در وضیعیت شرطی‌سازی قرار داده و طبق وضعیت مطوب او شرایطی را فراهم کرد.

در صورتی که این روند در درمان با نوروفیدبک تکرار شود، یک شرطی سازی مثبت اتفاق می‌افتد. و از طریق نوروفیدبک می‌تواند روند یادگیری فرد را هم مشاهده کرد. و هم تحت تاثیر قرار داده و به حالت مطلوب رساند.