بچه‌دار شدن مسئولیت‌های فراوانی بر دوش والدین قرار می‌دهد. از تامین نیازهای کودک گرفته تا نوع تربیتی که می‌شود و شیوه‌ای که ارزش‌ها و مفاهیم را یاد می‌گیرد، همه و همه برعهده‌ی والدین است. یکی از مهم‌ترین وظایف مادران و پدران در برابر فرزندشان، تربیت کودک است. تربیت کودک بنیادی‌ترین موضوعی است که در تمامی سال‌های زندگی یک فرد تاثیر زیادی بر تمامی جنبه‌های زندگی او می‌گذارد. در واقع شیوه‌ی تربیتی یک انسان چیزی نیست که بتوان از او جدا کرد. والدین سبک‌ها و شیوه‌های متعددی برای تربیت کودک خود دارند. حتی یک زوج ممکن است بر سر شیوه‌ی مناسب برای تربیت یک کودک با هم اختلاف نظر هم داشته باشند. برخی از والدین اعتقاد دارند که نباید به بچه زیاد سخت گرفت و از طرف دیگر برخی اعتقاد دارند که برای رشد صحیح کودک، تربیت سختگیرانه کمک‌کننده است.
اما آیا واقعا سبک فرزند پروری مستبدانه و سختگیر می‌تواند به رشد بهتر کودک کمک کند یا اینکه نه تنها کمک نمی‌کند بلکه ممکن است به او و آینده‌اش هم آسیب رساند؟ دراین مقاله به این موضوع می‌پردازیم که سختگیری در تربیت تا چه حد می‌تواند کمک‌کننده باشد و تا چه حد آسیب‌زننده. تا پایان این نوشتار همراه ما باشید.
3 سبک فرزندپروری
قبل از اینکه سبک فرزندپروری مستبدانه و سختگیر را بررسی کنیم بهتر است ببینیم که اصلا سبک فرزندپروری چیست؟ سبک فرزندپروری از نظر مشاوره کودک و نوجوان خارج از کشور به شیوه‌هایی گفته می‌شود که شما برای رفتار و آموزش موضوعات مختلف به فرزندتان در پی می‌گیرید.
اینکه انتخاب می‌کنید به چه شیوه‌ای به آن‌ها نکات تربیتی را یاد دهید یا چه نوع ارتباطی با هم داشته باشید و یا چگونه آن‌ها را در صورت انجام اشتباه تنبیه کنید، همه و همه به سبک فرزندپروری که شما دارید برمی‌گردد. سبک فرزندپروری که والدین دارند چه از نوع تربیت سختگیرانه باشد چه آسان‌گیر، تحت تاثیر عوامل مختلفی قرار دارد. برخی از این عوامل عبارت‌اند از:
1. نوع تربیتی که خود والد تجربه کرده است
خیلی اوقات والدینی که در کودکی تربیت سختگیر را تجربه کرده‌اند، همین شیوه‌ی تربیتی را برای فرزندان خود هم پیش می‌گیرند. گاهی هم ممکن است والدین عکس شیوه‌ی تربیتی که خود تجربه کرده‌اند عمل کنند یعنی اگر والدینی سختگیر داشته‌اند، ترجیح می‌دهند کودک خود تربیت آسان‌گیرانه‌تری داشته باشد.
2. ویژگی‌های شخصیتی
یکی دیگر از عواملی که بر رفتار والد با کودک تاثیر می‌گذارد، ویژگی‌های شخصیتی اوست. والدینی که شخصیت‌هایی آرام دارند در رفتار با کودکان نیز با صبر و حوصله‌ی فراوان عمل می‌کنند. یا والدینی که شخصیت‌های بی خیال دارند در تربیت کودکان نیز معمولا زیاد سخت نمی‌گیرند.
3. رفتار کودک
سبک فرزندپروری که والد برای تربیت کودک پیش می‌گیرد هم متاثر از ویژگی‌های شخصیتی خود والد است و هم متاثر از رفتار کودک. گاهی برخی کودکان رفتارهایی انجام می‌دهند که والدین برای کنترل و مدیریت آن رفتارها مجبور به سختگیری می‌شوند.
سبک فرزندپروری سختگیرانه
وقتی اسم تربیت سختگیرانه می‌آید، ممکن است برخی فکر کنند که حتی اگر والد کوچکترین سختگیری کرد، دارد یک روش تربیتی سختگیرانه را پیش می‌گیرد. اینطور نیست که هر نوع سختگیری به کودک را بتوان تربیت سختگیرانه تلقی کرد. در یک تعریف خیلی ساده ،والدین سختگیر والدینی هستند که دائما در حال باید و نباید کردن برای کودک خود هستند. آن ها استانداردهای بالایی برای کودک و رفتار او در نظر می‌گیرند و کودک را به سمت رسیدن به آن استاندارها هل می‌دهند.
این استانداردها همیشه هم بد نیستند و در برخی موارد به تربیت بهتر کودک کمک می‌کنند. اما در برخی شرایط این نوع تربیت و تعین استانداردها آسیب زننده به‌شمار می‌آیند. مثلا زمانی که به رابطه‌ی بین والد و کودک آسیب زند یعنی به جای داشتن یک رابطه‌ی صمیمی یک رابطه‌ی سرد و خشن بین کودک و والد خود وجود داشته باشد که در آن والد مدام برای کودک باید و نباید می‌کند. یا به سلامت روان و جسم کودک برای رسیدن به آن استانداردها آسیب زند.
والدین سختگیر چه ویژگی‌هایی دارند؟
- مدام در حال تعیین قانون برای کودک خود هستند.
- نظرات کودک خود را نمی‌شنوند و فقط عقاید خود را تکرار می‌کنند.
- اگر فرزند آن‌ها قوانینشان را بشکنند، به شدت آن‌ها را تنبیه می‌کنند.
- معمولا رفتاری غیرصمیمی وخشک با فرزند خود دارند.
والدین سختگیر چه دسته فرزندانی تربیت می کنند؟
تربیت سختگیرانه آثار زیان‌باری بر زندگی کودک می‌تواند به‌جا گذارد. از پیامدهای شیوه تربیت سخت گیرانه در تربیت فرزندان می‌توان به این موارد اشاره کرد:
1. افزایش دروغگویی فرزندان
شاید شنیده باشید که می‌گویند والدین سختگیر دروغگوهای خوبی تربیت می‌کنند. در حقیقت والدی که نظرات فرزند خودش را نمی‌شنود و مدام تلاش می‌کند تا عقیده‌ي خود را به او تحمیل کند، باعث می‌شود تا فرزندان برای داشتن عقاید خودشان به آن‌ها دروغ بگویند.
2. نداشتن استقلال
والدین سختگیر حق انتخاب را از کودک خود می‌گیرند. فردی که از کودکی یاد نگرفته باشد که چگونه انتخاب کند و نظر خودش را بیان کند، در بزرگسالی نیز در انجام انتخاب‌های زندگی‌اش مشکل دارد. این فرد همانطور که در کودکی والدینش برایش تصمیم می‌گرفتند، در بزرگسالی نیز دیگران برای او تصمیم می‌گیرند.
3. افزایش پرخاشگری
هنگامی که کودکانی که مشکل پرخاشگری دارند را بررسی می‌کنیم، در اکثر موارد شاهد حضور تربیت سختگیرانه هستیم. خشونتی که والدین سختگیر به کودکان خود نشان می‌دهند باعث می‌شود فرزندان آن‌ها نیز پرخاشگر شده و به شکل‌های گوناگون این پرخاشگری را نشان دهند و بهتر است به یک مشاوره خانواده مراجعه کرد.
4. از بین رفتن انگیزه در کودکان
والدین سختگیر برای آنکه کودکشان به استانداردهایی که مد نظر آن‌ها قرار دارند برسد، او را در کلاس‌های مختلفی ثبت‌نام می‌کنند که ممکن است حتی مورد علاقه‌ی کودک هم نباشد. در نتیجه‌ی شرکت در لیست بلندبالایی از فعالیت‌هایی که کودک به انجامشان علاقه‌ای ندارد، انگیزه‌ی او کم می‌شود.
5. کاهش عزت نفس و اعتماد به نفس
والدینی که تربیت سختگیرانه دارند، کودک خود را بابت اینکه نتوانسته است مطابق میل و قانون آن‌ها عمل کند، سرزنش و حتی در مواردی تنبیه می‌کنند. سرزنش‌ها و تنبیه‌های سختگیرانه باعث خدشه‌دار شدن عزت نفس کودک و کاهش اعتماد به نفس در او می‌شود.
6. از بین رفتن خلاقیت
یکی دیگر از پیامدها و نتایج تربیت سختگیرانه از بین رفتن خلاقیت کودکان است. هنگامی که کودک محکوم به این می‌شود که باید از قوانین و باورهای والدین خود بدون هیچ حق انتخابی پیروی کند، دیگر فرصتی برای رشد خلاقیت باقی نمی‌ماند.
سخن آخر
هنگامی که صحبت والدین سختگیر می‌شود، ممکن است برخی به اشتباه فکر کنند که این دسته از والدین افراد قسی‌القلبی هستند که علاقه‌ای به کودک خود ندارند، اما در حقیقت اینگونه نیست. بسیاری از این والدین مانند والدین دیگر نگران آینده و فرایند رشد کودک خود هستند و فکر می‌کنند که با سخت‌گرفتن بیش از اندازه به تربیت بهتر کودک خود کمک می‌کنند. اما غافل از این هستند که سختگیری بیش از اندازه مانند هر افراط و تفریط دیگری آسیب‌زننده است.
اگر در انتخاب سبک فرزندپروری مناسب مشکل دارید یا در روند تربیت کودک خود با چالش‌هایی روبه‌رو شده‌اید، می‌توانید با روانشناس ماهر خارج از کشور رهیاب مشاور تماس حاصل فرمایید و در این زمینه با آن‌ها مشورت کنید.
