برخی افراد به خاطر احساس خواب آلودگی یا خستگی بعد از خواب به ما مشاوران مراجعه می کنند. افراد مشاوره شونده، علی رغم اینکه به مقدار کافی (8 ساعت) خوابیده اند ولی هنوز احساس خستگی می کنند. برای شما هم پیش آمده که زنگ هشدار موبایلتان به صدا در می آید، بیدار می شوید، اما هنوز هم خواب آلود و کسل هستید. چرا؟ از دیدگاه روانشناسی خواب آلوده بودن به هنگام صبح امری عادی نیست. شما تمام هشت ساعت گذشته را خواب بوده اید. آیا نباید سرحال و قبراق بیدار شوید، سرزنده باشید و توجه کافی داشته باشید؟ نه، الزاما به این صورت نیست و چندین دلیل روانشناسی و فیزیولوژیکی برای توضیح اینکه چرا شما از نارکولپسی (حمله خواب و خواب آلودگی در طی روز) رنج می برید وجود دارد.
دکتر گری ونک (Gary L. Wenk) مشاور و روانشناس انگلیسی در سایت مشاوره و روانشناسی psychologytoday خواب آلودگی را از دیدگاه روانشناسی و فیزیولوژیکی بررسی کرده است. سایت مرکز مشاوره رهیاب نیز این مقاله را ترجمه کرده و در اختیار شما کاربران عزیز قرار داده است. دکتر گری ونک با بررسی عوامل روانشناسی و غیر روانشناسی احساس خواب آلودگی، تأثیر چهار عامل اصلی را برای احساس خواب آلودگی بیش از حد در طی روز مطرح کرده است که در ادامه به آن ها خواهیم پرداخت.
تأثیر عوامل زیست – عصب شناسی بر احساس خواب آلودگی در روز از دیدگاه روانشناسی
تحقیقات روانشناسی نشان می دهد که یکی از عوامل خواب آلودگی در روز ممکن است این باشد که شما در مدت چند ساعت قبل از بیدار شدن به هنگام صبح، بیشتر وقت خوابتان را در مرحله خواب با حرکات سریع چشم (REM) سپری کرده باشید. مشاوران و روانشناسان راه تشخیص این وضعیت را دیدن رویاهای واضح می دانند. آزمایش های روانشناسی نشان می دهد که مغز افراد در طول خواب با حرکات سریع چشم، بسیار فعال بوده و مقدار زیادی انرژی (ATP) مصرف می کند. A در ATP مخفف آدنوزین است.
تولید و انتشار آدنوزین در مغز شما به فعالیت متابولیکی در هنگام خواب بستگی دارد. نتایج آزمایش های روانشناسی نشان می دهد که بین افزایش سطح آدنوزین در مغز و افزایش سطح خواب آلودگی ارتباط مستقیمی وجود دارد. اما چرا؟ آدنوزین یک انتقال دهنده عصبی است که فعالیت نورون هایی را که باعث تحریک و توجه شما می شود، مهار می کنند. شما به این علت در هنگام صبح با احساس خواب آلودگی بیدار می شوید که مغز شما، به هنگام دیدن رویا در خواب (REM) مقادیر زیادی آدنوزین را در درون خود جمع آوری می کند و همین باعث خستگی و رخوت شما در اوایل صبح می شود.
تأثیر روابط زناشویی و داشتن رابطه جنسی با همسر بر خواب آلودگی در روز از دیدگاه روانشناسی
در یکی از مطالعات روانشناسی، زوج هایی که دو به دو برای بررسی کیفیت خواب و با هدف تصحیح تعادل بین خواب غیر REM و خواب REM، و همچنین بررسی دیدگاه ذهنی آنها نسبت به خوابشان انتخاب شدند، نشان می دهد که به لحاظ روانشناسی برای زنان، به اشتراک گذاشتن یک تخت با یک مرد تاثیر منفی بر کیفیت خوابشان دارد. با این حال، داشتن رابطه جنسی قبل از خواب، پیامد منفی ذهنی زنان را کاهش می دهد، بدون این که تغییری در تعادل خواب غیر REM و خواب REM آنها به وجود بیاید. یعنی به لحاظ روانشناسی داشتن رابطه جنسی افکار منفی زنان را نسبت به خوابیدن در کنار یک مرد کاهش می دهد.
برعکس، در مطالعات روانشناسی مشخص شد که حضور شریک زن، صرف نظر از این که آیا آنها تماس جنسی داشته باشند یا نه، بازده خواب مردان کاهش نمی یابد. در این مطالعه روانشناختی ارزیابی ذهنی مردان از کیفیت خواب در مقایسه با زنان، به هنگامی که تنها خوابیده بودند پایین تر بود.
این پژوهش روانشناسی نشان می دهد که مردان از خوابیدن با زنان سود می برند اما زنان از خوابیدن با مردان سود نمی برند. مگر اینکه تماس جنسی پیش از خواب داشته باشند.
تأثیر شب بیداری و تا دیر وقت بیدار ماندن بر خواب آلودگی در روز از دیدگاه روانشناسی
مطالعات روانشناسی و تجارب مشاوران روانشناسی نشان می دهد افرادی که ترجیح می دهند تا دیر وقت بیدار بمانند و به تبع آن تمایل دارند که صبح ها دیرتر از خواب بیدار شوند، عملکرد بهتری هم به لحظ جسمی و هم به لحاظ روانی در بعد ازظهر و عصر روز بعد دارند. روانشناسان و مشاوران روانشناسی معتقدند افرادی که خواب عصر را ترجیح می دهند نسبت به افرادی که خواب صبحگاهی را ترجیح می دهند به میزان قابل ملاحظه ای از کیفیت خواب ضعیف، اختلال عملکرد روزانه و اضطراب مرتبط با خواب رنج می برند.
حتی این اختلاف نظر بین روانشناسان وجود دارد که خواب اواخر شب با کاهش حجم هیپوکامپ در افراد جوان و سالم همراه بوده و انقباض هیپوکامپ اختلالات یادگیری و حافظه را در پی دارد. با پیر شدن افراد و بر هم خوردن ریتم خواب شبانه طبیعی، احساس خواب آلودگی در طی روز نیز افزایش می یابد.
تأثیر کم خوابی و نداشتن خواب کافی بر خواب آلودگی در روز از دیدگاه روانشناسی
اگر چه دانشمندان روانشناسی به این موضوع که دقیقا ما چرا می خوابیم پی نبرده اند. اما متوجه شده اند که ما هر شب به شش تا هشت ساعت خواب نیاز داریم. نداشتن خواب کافی باعث می شود تمایل ما برای مناقشه و جنگ و دعوا بیشتر شود و بر خاطرات و احساسات منفی بیشتر تمرکز کنیم. طبق تحقیقات روانشناسی مشخص شده است ک پیش بینی ناپذیری احساسی به هنگام خواب ناکافی، احتمالا به دلیل توانایی ضعیف لوب های پیشانی برای حفظ کنترل سیستم لیمبیک ماست که نقش عظیمی در کنترل عواطف، احساسات و هیجانات ما دارد.
تجربه مشاوران روانشناسی نشان می دهد خواب ناکافی موجب می شود که توانایی افراد در پیگیری گفتگوها شود و در طول مکالمه احتمال برهم خوردن تمرکز بیشتر شود. مشاوران روانشناسی معتقدند که محروم شدن از خواب، حافظه را تضعیف می کند و باعث می شود که ما رویدادهایی را به خاطر بسپاریم که واقعا رخ نداده اند. مطالعات روانشناسی همچنین نشان داده است که محرومیت شدید از خواب ممکن است منجر به گرفتن تصمیم های غلط و احتمالا توهم های بصری شود.
خواب ناکافی در حالت پایدار افراد را در معرض خطر ابتلا به اختلالات خود ایمنی، سرطان، سندرم های متابولیک (چاقی، فشار خون بالا ) و افسردگی قرار می دهد. اما چرا این اتفاق می افتد؟ در برخی از مطالعات روانشناسی جدید گزارش شده است که خواب برای پاک کردن مغز از پروتئین های غیرطبیعی و احتمالاً سمی مهم است که در صورت عدم پاک سازی می تواند منجر به انباشتگی این پروتئین های سمی و افزایش احتمال ابتلا به زوال عقل در سالمندان شود.
منبع: سایت روانشناسی امروز
