ناتوان و رنجور است اما خواب به چشمانش راه ندارد، دختر بی خواب مانده است و هر لحظه و هر زمان سکانس مرگ رهایش نمی کند. هیچ معنایی نیست، و هیچ اتفاقی نمی تواند عبور آن تصاویر تلخ را از مقابل چشمانش پاک کند. حالا دیگر زمین جای امنی نیست. آتش را دوست ندارد. آتش یک شبه تمام زندگی اش را در خود حل کرد و رفت، خانه اش را، خانواده اش را و زیبایی اش را سوزاند. دخترک به دیوار وحشت و ویرانه مبهوت و خیره می نگرد. تجربه تروما یا رویدادی که فاجعه آمیز است می تواند در برخی افراد منجر به وضعیت روانشناختی شود که آن را اختلال استرس پس از سانحه یا آسیب ( Post-traumatic stress disorder ) می نامند.
عوامل ایجاد کننده استرس پس از سانحه
افرادی که به اختلال استرس پس از سانحه دچار می شوند، تجربه حادثه ای فاجعه آمیز و استرس زایی را در زندگی داشته یا شاهد جان باختن یا عذاب نزدیکان خود در تروما بوده اند. همچنین در افرادی که در مشاغل استرس زایی مانند آتش نشانی یا سیستم امداد رسانی مشغول به کار هستند و مرتبا درگیر آسیب ها و تروماهایی که برای دیگران رخ می دهد، می شوند، احتمال ابتلا به اختلال استرس پس از سانحه بالا می رود.
معمولا پس از وقوع تروما و سانحه، افراد پس از گذر زمانی چند روزه یا چند ساعته متوجه وخامت اوضاع می شوند. این که به یک بار کدام بلا زندگی آرام آن ها را بر هم زده و دچار پریشانی ها و گرفتاری های عدیده شده اند، برایشان روشن می شود. اینجا است که واکنش های افراد بسته به فاکتورهای وراثتی، صفات شخصیتی و میزان آمادگی آن ها برای پذیرش حادثه، در برابر پذیرش موضوع و تلاش برای حفظ بازسازی و بازیابی تعادل روانی متفاوت خواهد بود.
پیشنهاد می کنیم بخوانید: استرس پس از سانحه چیست؟
رنجی که افراد دارای این اختلال می برند
افرادی که دچار ترومای ناشی از بلایای طبیعی، آتش سوزی، تصادف های سهمگین، خشونت جنسی و تجاوز و رویارویی با مرگ در اثر بیماری یا جراحت جدی شده اند، ممکن است دچار اختلال شخصیت افسرده شوند. شکایات اصلی آن ها خوشحال نبودن از زندگی است و این ها عوارضی است که ما آن ها را شبیه به افسردگی می نامیم. ممکن است قربانیان حادثه و مبتلایان به اختلال استرس پس از سانحه، برای تلاش در مسیر بهبود وضعیت زندگی و ادامه مسیری که در پیش دارند به طور کلی انگیزه خود را از دست بدهند و کمک های هیجانی و وابسته کردن اسیب دیدگان در افزایش وابستگی و شیوع علائم افسردگی بی تاثیر نیست.
اختلال استرس پس از سانحه را سندرم شوک انفجار نیز می نامند. چرا که در گذشته علائم این بیماری در نیروهای نظامی درگیر با حوادث جنگ مشاهده و بررسی شد. تحقیقات نشان می دهد احتمال ابتلا به سندرم شوک انفجار یا اختلال استرس پس از سانحه در زنان بیشتر از مردان است که دلیل آن را بیشتر می توان در رویدادهای اجتماعی خشونت آمیز در جامعه زنان جستجو کرد.
پیشنهاد می کنیم بخوانید: نکاتی برای محافظت کودک از آزار جنسی
علائم اختلال استرس پس از سانحه
مبتلایان به اختلال استرس پس از سانحه، ممکن است علائمی ناشی از برانگیختگی را تجربه کرده و احتمال می رود چنین برانگیختگی هایی منجر به اضطراب، مشکل در به خواب رفتن، بیدار شدن های مکرر، تحریک پزیری، گوش بزنگی و یکه خوردن شود. برای نمونه افرادی که در اثر زلزله به این مشکل دچار شده اند، کافی است صدای کوچکی در شب به گوششان برسد یا لرزشی خفیف را احساس کنند که تا صبح به دلیل گوش بزنگی و اضطراب خوابشان نبرد که مبادا دوباره زلزله بیایید و آن ها آسیب ببینند، گوش به زنگی مداوم در افرادی که به اختلال پس از سانحه مبتلا می شوند، در طولانی مدت به افت انرژی و خستگی مزمن منجر شده و تحریک پذیری آن ها را در برابر مشکلات کوچک نیز افزایش دهد. 
فراموشی و فرار از حوادث سانحه
در برخی دیگر نیز علائمی مثل گریز و اجتناب مشاهده می کنیم، در بلایای طبیعی و حوادثی مانند تجاوز جنسی یا آتش سوزی افراد و بازماندگان زیادی هستند که در صدد این مسئله بر می آیند که موضوع را فراموش کرده و اصلا به بلا و حادثه ای که دچار آن شده اند فکر نکنند. آن ها در ظاهر خونسرد و بی تفاوت به نظر می رسند و گاهی اوقات هم می گویند که این مشکل آن قدر جدی نبوده که دیگران به آن بها می دهند. در اصل این افراد در تلاش هستند به موضوع تروما فکر کنند اما صحنه های تروما و بلاهای طبیعی آن ها را در بیداری و خواب رها نمی کند.
پیشنهاد می کنیم بخوانید: دیدگاه مشاوران روانشناسی درباره ترس – راهکار مشاوران برای غلبه بر ترس چیست؟
درمان اختلال استرس بعد از سانحه
از این رو ممکن است با درگیری از چنین اندیشه هایی احساس ناامیدی کرده و بنابراین تلاش خواهند کرد تا از موقعیت هایی که به یاد تروما صحنه ها می افتند اجتناب کنند. این افراد در صورتی که ناخواسته و بدون اراده در این فضاها قرار بگیرند از موقعیت می گریزند و این سیکل معیوب همچنان ادامه پیدا می کند و امید به بهبودی تنها در صورتی که این زنجیره و دور باطل قطع شود، انتظار می رود.
پیشنهاد می کنیم بخوانید: بازی، مدرسه ای که کودک در آن تربیت می شود
گفتار درمانی همراه با مصرف دارو، می تواند اضطراب ناشی از اختلال استرس پس از سانحه را کنترل کند. بازی درمانی و روش های مبتنی بر ذهن آگاهی، از جمله دیگر تکنیک های موثر در درمان بیماری محسوب می شوند که می توانند در کاهش حالت های هیجانی منفی مانند ترس، وحشت، احساس گناه و شرم اثرگذار باشند. به همین دلیل مشاوره ترس، مشاوره اضطراب و مشاوره افسردگی می تواند در درمان اختلال استرس پس از سانحه مثمر ثمر واقع شود.
