بدون تردید ترس از امتحان بین دانش آموزان و دانشجویان تقریبا همه گیر و رایج است. می توان گفت مهمترین علت این موضوع نتیجه ای است که از امتحان بدست می آید. نتیجه ای که مدرک قبولی یا مردودی محسوب گردیده و باعث ارتقاء، تهدید، تشویق و یا تنبیه می گردد. گاهی اوقات این نتیجه می تواند سرنوشت را نیز رقم زند. به همین علت هر چه نتیجه، حساسیت و اهمیت بیشتری داشته باشد، به همان نسبت می تواند موجب اضطراب و ترس از امتحان گردد که برخی از آنها عبارتند از:
- ترس از فراموش کردن مطالب خوانده شده؛
- سختگیری مدرسین در طی سال تحصیلی؛
- انتظار بیش از حد والدین؛
- عدم وجود خود باوری در فرد؛
- نامشخص بودن سوالات.
انواع استرس و ترس از امتحان
اضطراب ناتوان کننده (غير طبيعي)
اضطراب ناتوان کننده، دلهره و تشویق شدیدی است که یا خود فرد دارد و یا اطرافیان آنرا در فرد تشدید می کنند. اضطراب شدید، اثر منفی روی عملکرد فرد می گذارد. زیرا با متأثر و درگیر کردن ذهن، زمینه فراموشی های زودگذر و خطاهای ادراکی را فراهم می کند.
اضطراب تسهیل کننده یا تسریع کننده (طبيعي)
به اضطراب کم و یا در حد معقول که موجب تلاش بیشتر برای کسب موفقیت می شود و نتیجه بهتری را عاید فرد می کند، اضطراب تسهیل یا تسریع کننده اطلاق می شود.
نشانه های اضطراب ناتوان کننده
- فرد به خاطر مرور درس هایش دچار هیجان بیش از حد می شود.
- دارای دلشوره و دل بهم خوردگی (احساس پروانه در شکم) است.
- هنگام مرور درس هایش دستپاچه و عجول است.
- از اینکه هر چه می خواند، چیزی نمی فهمد نالان است.
- از گرفتن نمره ی کم ترس و وحشت دارد.
- هنگام درس خواندن، ناخن هایش را می جود، پوست لب را می کند یا با موی سرش بازی می کند.
- بی اشتهاست و نمی تواند غذا بخورد.
- حالت تهوع دارد.
- گریان است و بهانه گیری هی بی دلیل دارد.
- عوامل بوجود آورنده اضطراب امتحان
- عوامل فردي
- عوامل خانوادگي
- عوامل مربوط به مدرسه
بیشتر بخوانید : مشاوره اضطراب خارج از کشور
عوامل فردي
- انتظار بيش از حد از خود و ضعف اعتماد به نفس: گاهی انتظارات فرد از خود بیش از توانایی های اوست. به عنوان مثال يك دانش آموز متوسط، دائماً در پي كسب معدل 20 براي رقابت با دانش آموز ممتاز مدرسه است و چون به اين هدف نمي رسد، دچار ضعف اعتماد به نفس و اضطراب مي گردد.
- عدم باور مثبت نسبت به موفقيت: گاهي دانش آموزان عليرغم تلاش براي خواندن و ياد گرفتن، مرتب با خود و ديگران مطرح مي كنند كه چه فايده، انقدر سخت است كه مي دانم موفق نمي شم.
- رقابت بيش از حد: زمانی است که دانش آموزان در مدرسه و یا فرزندان در خانه برای برتری یافتن بر یکدیگر و نه پيشرفت و موفقيت، به رقابت بپردازند.
- عدم آمادگي و برنامه ريزي لازم: هنگامی که فرد به علت نداشتن برنامه ریزی درسی و مطالعه صحیح، آمادگی لازم را برای امتحان کسب نکرده باشد، ترس از امتحان پدیدار می شود.
- عدم تمركز بر امتحان و درس خواندن: عدم دقت و تمرکز در انجام تکالیف یا درس خواندن در طول سال باعث می شود تا یادگیری سطحی باشد و در موقع امتحان یادآوری مطالب دشوار بوده و موجب اضطراب شود.
- شخصيت مضطرب و كمال گرا: بخشي از اين عامل، ژنتيكي و بخشي از آن حاصل يادگيري در محيط خانواده و زندگي است. والدين مضطرب و كمال گرا، بطور غير مستقيم، اضطراب و كمال گرايي را به فرزندان خود الگو مي دهند.
- كم بودن انگيزه و هوش متوسط: نداشتن انگيزه پيشرفت بالا بدلايل متعدد چون محيط خانوادگي، ضعف اعتماد به نفس و همچنين پاداش بيش از حد براي قبول شدن یا گرفتن نمره بالا (معمولاً بیست) از سوي والدين و اطرافيان.
پیشنهاد می کنیم بخوانید: مشاوره تحصیلی تلفنی و حضوری، مشاوره کودک نوجوان خارج از کشور
راهكارهاي كاهش اضطراب و ترس از امتحان
- به فرزندمان يادآوري كنيم همواره به خدا توكل كرده و هر كاري را با نام او شروع كند. زيرا ياد خدا آرامش دهند ه دل هاي مضطرب است.
- بر توانايي هاي فرزندمان تاكيد كنيم تا اعتماد به نفس او تقويت شود.
- انتظارات خود را با توانايي هاي فرزندمان هماهنگ كنيم و از او توقع بيش از حد نداشته باشيم.
- تلاش هاي فرزندمان براي كسب موفقيت هاي هر چند كوچك را قدر بدانيم و او را تشويق كنيم.
- عملكرد فرزندمان را با خودش مقايسه كنيم. در صورت پيشرفت او را تشويق كنيم و در غير اينصورت در صدد علت يابي و رفع آن باشيم.
- امتحان جزيي از فرآيند آموزش است. آنرا عملكرد طبيعي و معمولي آموزش بدانيم و از حساسيت بي مورد نسبت به آن بپرهيزيم.
- شرايط فيزيكي و عاطفي مناسبي را در ايام امتحانات براي فرزندمان فراهم كنيم.
- از ابتداي سال تحصيلي فرزندمان را با نحوه برنامه ريزي درسي، روش صحيح مطالعه و مرور درس ها آشنا نماييم تا هنگام امتحان از انباشته شدن مطالب درسي و ترس از امتحان بكاهيم.
- به فرزندمان اطمينان خاطر دهيم كه در كنار او خواهيم بود و اگر مشكلي داشت، او را ياري خواهيم كرد. از به كار بردن عباراتي مانند: «به من ربطي ندارد، مشكل خودت است، از نوع درس خواندن تو خسته شدم» خودداري كنيم.
- به فرزندمان يادآور شويم كه تمامي تلاش خود را صرف يادگيري درس ها نمايد نه كسب نمره. زيرا كساني كه فقط براي بدست آوردن نمره درس مي خوانند، مطالب درسي را زودتر فراموش مي كنند.
- با فرزندمان به گونه اي رفتار كنيم كه او بتواند عقايد و نگراني هاي خود را درباره امتحان آشكارا بيان كند.
- آخرين وضعيت درسي فرزندمان را از معلم يا معلم هايش جويا شويم تا بهتر بتوانيم به او كمك كنيم.
- از غيبت كردن فرزندمان در ايام و نزديكي امتحانات حتي الامكان جلوگيري كنيم. زيرا در اين دوران درس ها دوره مي شوند و فرزندمان مي تواند اشكالات احتمالي خود را از معلم بپرسد و آنها را برطرف كند.
- در ايام امتحان فضاي خانواده را شاد و آرام نگه داريم و از مشاجره و برخوردهاي لفظي بخصوص با فرزندانمان خودداري كنيم.
- در ايام امتحان از شركت در جشن ها و ميهماني ها و يا برگزاري ميهماني حتي الامكان خودداري كنيم.
- براي ايجاد تنوع و رفع خستگي فرزندانمان در ايام امتحان و درس خواندن، مدت زمان مناسبي را براي تفريح يا بازي و تماشاي تلويزيون در نظر بگيريم.
- ساعت خواب فرزندانمان را طوري تنظيم كنيم كه خواب مورد نياز آنها تأمين شود. به عبارت ديگر شب ها زودتر بخوابند تا صبح زودتر بيدار شوند. مطالعه تا نيمه هاي شب علاوه بر خستگي سبب عدم يادگيري مي شود.
- ياد آوري نماييم سر جلسه امتحان، لوازم التحرير و وسايل مورد نياز را با خود همراه داشته باشند تا با آرامش خاطر به سوالات پاسخ دهند.
- فرزندانمان را روز امتحان با ملايمت بيدار و زودتر از معمول راهي مدرسه كنيم كه به موقع سر جلسه امتحان حاضر شود، تا اضطراب دير رسيدن به اضطراب امتحان اضافه نشود.
- به فرزندانمان آموزش دهيم كه دعا باعث آرامش و رسيدن به موفقيت مي شود. اما شرط مستجاب شدن دعا، تلاش و كوشش خود ماست.
- با استفاده از نمونه سوالات سال هاي قبل، امتحان آزمايشي از فرزندانمان بگيريم و آن را تصحيح كنيم. با اين روش، علاوه بر كاهش اضطراب و ترس از امتحان، درس هايي را كه بايد بيشتر تمرين كند، تشخيص داده و بهتر مي توانيم او را راهنمايي كنيم.
- برنامه امتحاني فرزندانمان را در جايي نصب كنيم و به او بگوييم، روي هر امتحاني كه مي دهد، يك خط بكشند. اين كار انگيزه بيشتري براي درس خواندن و احساس نزديك شدن به پايان امتحان را در او به وجود مي آورد.
- تشويق، تحسين و تأكيد روي نقاط قوت فرزندانمان را فراموش نكنيم. زيرا اين رفتارها، انگيزه او را براي پيشرفت، بيشتر مي كند.
- بهتر است معلمان، محيط مساعد و آرامي را براي دانش آموزان در جلسه امتحان فراهم آورند تا اضطراب دانش آموزان كاهش يابد.
- اگر معلمان انتظارات، اهداف، نحوه نمره گذاري و نوع امتحان را مشخص كنند، دانش آموزان مي توانند با توجه به آنها برنامه ريزي كنند تا از اضطراب شان كاسته شود.
- برگه هاي امتحان كلاسي يا تكاليف فرزندانمان را به همراه خود آنها بازبيني كنيم تا نقاط ضعف و قوت درسي خود را يافته و در مواردي كه ضعف دارند تمرينات بيشتري انجام دهند.
- توجه داشته باشيم كسب نمره بد فرزندانمان در امتحان به معني بد بودن آنها نيست. بلكه بدان معناست كه فعاليت آنها در آن درس كم بوده و يا مفاهيم اساسي آن درس را نمي دانند.
