بیش فعالی یک اختلال شایع است که حدود ۷ تا ۱۰ درصد کودکان به آن مبتلا هستند. در واقع کودکان بیش فعال آنقدر زیاد هستند که همه ما دست کم یکی از آنها را در بین دوستان و اقوام دیده ایم یا سراغ داریم. کودک بیش فعال، کودک باهوش و با استعدادی است، اما ویژگی‌هایی از جمله حواس پرتی و عدم تمرکز دارد که اغلب اوقات باعث هدر رفتن پتانسیل‌های او می‌شود و دردسرها و نگرانی‌هایی را نیز برای اطرافیان خود ایجاد می‌کند. اگر بدانیم چطور باید با کودک بیش فعال رفتار کنیم ، قطعا می‌توانیم او را در پیشرفت در تحصیل و آینده شغلی کمک کرده و از استرس های مربوط به نگهداری او در دوران کودکی بکاهیم. با ما همراه باشید تا در رابطه با بیش فعالی بیشتر بدانید و بدانید که با کودک بیش فعال خود چگونه رفتار کنید.
بیش فعالی، یک بیماری یا اختلال؟
در واقع بیش فعالی نه یک بیماری، بلکه یک اختلال رفتاری رشدی است که درصد قابل توجهی از کودکان را درگیر می‌کند و از این میان، کودکان پسر تعداد بیشتری دارند. کودک بیش فعال باهوش و با استعداد است اما معمولاً توانایی تمرکز روی یک موضوع را ندارد و به همین دلیل، یادگیری او به کندی اتفاق می‌افتد.
از دیگر نشانه‌های کودک بیش فعال، تحرک بدنی و فعالیت بیش از حد است و رفتارهای تکانشی از او سر می‌زند که طی آنها کودک بیش فعال، حرکات غیر منتظره و بدون فکر را انجام می‌دهد. مثل گرفتن اسباب بازی یک بچه یا عبور از خیابان بدون نگاه کردن به طرفین! احتمال وجود اختلال دو قطبی و افسردگی نیز در کودک بیش فعال وجود دارد. در صورت مشاهده علایم کودک بیش فعال، در وهله اول باید با یک مشاوره کودک مشورت شود. اما گذشته از آن، توصیه هایی هست که با استفاده آنها می‌توانید در برخورد و تعامل با کودک بیش فعال، موفق تر عمل کنید.
علایم کودک بیش فعال
اگر کودک شما نشانه های زیر را از خود نشان می‌دهد، شما صاحب یک کودک بیش فعال هستید و باید علاوه بر مراجعه به مشاوره کودک، ملاحظاتی را در نظر داشته باشید.
- کودک بیش فعال و بی قراری در نشستن: کودک بیش فعال، پا و دست‌هایش را زیاد تکان می‌دهد و هنگام نشستن روی صندلی، پیچ و تاب می خورد.
- دویدن و فعالیت زیاد کودک بیش فعال: بیش از حد می‌دود یا از هر چیزی بالا می‌رود، به صورتی که غیر طبیعی به نظر می رسد.
- کودک بیش فعال پر سرو صداست: کودک بیش فعال معمولاً پر سر و صدا است و نمی‌تواند فعالیت‌ها و بازی هایش را در سکوت انجام دهد.
- صحبت کردن زیاد: بیش از حد صحبت کردن نیز از علایمی است که می‌تواند نشان دهنده بیش فعالی کودک باشد.
با کودک بیش فعال خود چه کنیم؟
در برخورد و تعامل با کودک بیش فعال نکته‌هایی را باید در نظر بگیرید تا بتوانید شرایط کودک خود را بهبود بخشیده و ارتباط و تعامل سازنده و مفیدی با او برقرار کنید. توصیه‌های زیر را مطالعه کنید و سعی کنید آنها را بکار گیرید.
هنگام تعامل با کودک بیش فعال، حوصله داشته باشید
پیش از هر چیز دقت داشته باشید که تعامل با کودک بیش فعال، به صبر و حوصله نیاز دارد. در بسیاری از مواقع ممکن است سر و صدای او موجب ناراحتی شما شود و یا به دلیل فعالیت بالا، نتوانید او را کنترل کنید. اما صبور باشید تا هم بهتر و زودتر نتیجه بگیرید و هم کودک شما رنجیده خاطر نشود و همچنان به همکاری با شما ادامه دهد. آرام بمانید و روی برنامه خود تمرکز کنید.
در برخورد با کودک بیش فعال سخت گیری نکنید
یکی از نشانه های کودک بیش فعال، آشفتگی و بی نظمی است. اما این بی نظمی عمدی نیست و به دلیل این اختلال به وجود آمده است. شرایط کودک را درک کنید از وضع کردن قوانین سفت و سخت برای فعالیت هایش بپرهیزید. البته نباید او را آزاد بگذارید، اما در مورد مسايل کوچک، سخت گیری را کنار گذاشته و برای سازش تلاش کنید.
یک ساختار ثابت تهیه کنید
تهیه یک ساختار ثابت و روال همیشگی، یکی از راه‌هایی است که در مواجهه با کودک بیش فعال مفید واقع می‌شود. می‌توانید برای کارهای روزمره زمان تعیین کنید و یا انجام فعالیت‌های خاصی را به مکان‌های خاصی محول کنید. در این صورت، کودک بهتر می‌تواند انتظارات شما را فهمیده و برآورده کند.
محیطی آرام را برای او فراهم کنید
کودک بیش فعال نیاز به یک محیط آرام و خصوصی برای انجام فعالیت‌هایش دارد. به این ترتیب هم شما راحتی بیشتری دارید و هم آرامش فکری را که یکی از مهمترین نیاز‌های کودک بیش فعال است برایش فراهم نموده‌اید. البته گاهی به او سر بزنید، اما فرصتی نیز برای تنها بودن به او بدهید.
او را سرگرم کنید
هنگامی که کودک بیش فعال بیکار می‌شود، ممکن است کارهایی انجام دهد که موجب بی نظمی در خانه شده و یا به رفتارهایی دست بزند که احتمالاً برایتان آزار دهنده خواهد بود. برای او سرگرمی‌هایی فراهم کنید تا بتواند زمان خود را به آن ها اختصاص دهد و این سرگرمی می‌تواند فرستادن او به یک کلاس هنری و یا بازی شطرنج باشد. همچنین می‌توانید از او بخواهید در آشپزی یا کار خانه به شما کمک کند. البته فراموش نکنید که محول کردن کار زیاد به کودک بیش فعال، موجب خستگی و بر هم خوردن آرامش او شده و در تشدید نشانه ها و علایم بیش فعالی نقش خواهد داشت.
تشویق و تنبیه برای کودک بیش فعال
تشویق کردن کودک بیش فعال، در موقعیت هایی که انتظارات شما را برآورده کرده و یا در کاری درست عمل کرده است، یکی از کارهاییست که تاثیر بسزایی در پیشرفت و بهبود وضعیت او دارد. تحسین کردن کودک حس بهتری را به او القا کرده و باعث بالا رفتن اعتماد به نفس او خواهد شد. به این ترتیب، برای انجام برنامه خود مشتاق تر شده و تمرکز بیشتری خواهد داشت. این تشویق می‌تواند به صورت یک هدیه کوچک، تحسین کردن کلامی و یا حتی یک لبخند باشد و باید نسبت به اهمیت رفتار وی و تلاشی که انجام داده است انجام شود. در امور منفی نیز باید از رفتارهای تنبیهی استفاده کنید. از تنبیه بدنی بپرهیزید و مجازات ها و جریمه های منصفانه و از پیش تعیین شده را انتخاب کنید. پیشتر با کودک خود بر سر آنها توافق کنید و در صورت نیاز به اجرای آنها، سریع عمل کنید.
