خواب کودک از جمله شایع ترین شکایت مادران پیش هر متخصص کودکان عنوان می شود. از جمله مشکلات خوابیدن کودک عبارت است از: کم خوابیدن کودک، گریه کردن قبل از خوابیدن، بیدار شدن مکرر، گریه کردن در خواب و بالاخره زود بیدار شدن هنگام صبح. اینگونه مشکلات خواب معمولاً در کودکان یک تا چهار ساله وجود دارد.
مدت و زمان نیاز کودک به خواب
میزان احتیاج به خواب در کودکان متفاوت است و به سن کودک، هوش، شخصیت و به مدت زمان خواب کودک در روز بستگی دارد. اگر کودک به حد کافی نخوابد، دچار تحریک پذیری، بی اشتهائی و کج خلقی می گردد و حتی برای ابتلا به عفونت آمادگی پیدا می کند. در بعضی از مواقع مشکلات رفتاری کودک با اختلال در خواب او شروع می شود.
خواب و خوابیدن در دوران نوزادی
از ابتدای تولد کودک، هر مادری باید توجه داشته باشد که نوزاد و شیرخوار نمی داند چه موقع شب است و باید بخوابد، چه موقع روز است و باید بیدار باشد و در روز چند نوبت باید بخوابد. مادر است که باید برنامه خواب کودک را تنظیم نماید تا کودک با برنامه تنظیم شده عادت کند. این برنامه باید با برنامه خواب پدر و مادر تطبیق داشته باشد، به طوری که کودک در روز کم و بیش بیدار باشد و شب را بخوابد. نوزادان در چهار هفته اول تولد خود به طور معمول در خلال شب دو نوبت برای شیرخوردن بیدار می شوند و مادر باید به کودک خود شیر دهد و دوباره او را بخواباند.
در سن دو ماهگی، کودک باید یک نوبت بیدار شود و موقعی که به سه ماهگی رسید باید سر تا سر شب را بخوابد. مادر باید برنامه خود را با برنامه فوق تطبیق دهد. اگر مادر موقعی که کودک کوچکترین صدائی می کند بلافاصله چراغ را روشن کند و کودک را بغل کند و به او شیر دهد، کودک به این عمل عادت خواهد کرد و هرشب چندین نوبت بیدار می شود. بنابراین بهترین روش این است که اگر کودک، سه ماهه است، از ساعت 5 بعد از ظهر او را بیدار نگه دارید تا زمانی که کاملاً خسته شود، سپس به او شیر دهید و او را بخوابانید.
اگر کودک در خلال شب بیدار شد، چراغ را روشن نکنید و به او شیر ندهید. بعضی از مواقع ممکن است تشنگی، احساس سرما یا گرما، وجود گاز در روده ها، لباس تنگ یا خیس و تر شدن کهنه ها، کودک را بیدار کند. در چنین شرایطی مادر باید از مشکلات فوق آگاه باشد و آن را برطرف نماید.
موقعی که می خواهید کودک را بخوابانید، خود باید آرامش داشته باشید
اگر مادر، خود دچار استرس، ناراحتی یا عصبانیت باشد، این حالت به کودک منتقل می گردد و کودک احساس ناامنی می کند و به خواب نمی رود. اگر مادر آرامش داشته باشد و صدای او آرام و ملایم باشد و کودک او را به آرامی نوازش کند، کودک به راحتی به خواب خواهد رفت.
چطور باید کودک را خواباند و در بغل گرفت؟
حضرت امام صادق (ع)، مغز متفکر جهان شیعه، در حدود 12 قرن قبل به مادران توصیه نموده اند که کودکان شیرخوار خود را در طرف چپ خود بخوابانند. در گذشته کسی به ارزش و اهمیت این توصیه واقف نبود، تا اینکه محققین آمریکایی مشخص کردند که اگر نوزاد در روزهای بعد از تولد در طرف چپ مادر خوابانده شود، آسوده تر از آن است که در طرف راست خوابانده شود و اگر در طرف راست بخوابد، زود به زود از خواب بیدار می شود و شیون می زند. این موضوع در تمام نژادها و اقوام انسانی صدق می کند.
بررسی هایی که بر روی جنین حیوانات انجام گرفته، نشان داده است که صدای ضربان قلب مادر در داخل رحم، به طور دائم به گوش جنین می رسد. وقتی ضربان قلب مادر متوقف شود، در جنین واکنش تحریکی به وجود می آید و سپس منجر به مرگ جنین می گردد. این بررسی مشخص کرده است که نه فقط ضربان قلب مادر موجب جریان خون جنین و تغذیه و دفع مواد زائد آن می شود، بلکه جنین به ضربان قلب مادر عادت می کند و چون جنین عادت کرده است اگر بعد از تولد هم کودک در طرف چپ مادر بخوابد تا صدای قلب مادر خود را بشنود، آرامش بیشتری پیدا می کند.
در اتاق نوزادان و در تخت خواب نوزادان، دستگاهی که صدای ضربان قلب مادر را به وجود می آورد نصب کرده اند تا صدای قلب مادر را تولید کند و به گوش نوزادان برسد. در چنین وضعی مشاهده می شود که اگر به جای تعداد ضربان طبیعی که در حدود 70 تا 75 بار در دقیقه است، تعداد ضربان مصنوعی قلب مادر را به 100 تا 120 بار در دقیقه بالا ببرند، صدای شیون نوزادان به گوش می رسد و اگر تعداد جریان را باز به حد طبیعی برسانند آنها آرام می شوند.
اگر برای عده ای از شیرخواران صدای قلب مصنوعی را ایجاد کنند، دیده می شود که افزایش وزن گروهی که در معرض صدای مصنوعی قلب مادر بوده اند، سریع تر و اشتهای آنها بیشتر از کودکانی است که صدای مصنوعی قلب مادر نداشته اند، در صورتی که تغذیه و پرستاری از آنها یکسان بوده است. در بیشتر کشورها، مادران، کودکان خود را در طرف چپ خود در بغل می گیرند، به نظر می رسد مادران با تجربه درک کرده اند که اگر کودک در طرف چپ نگهداری شود راحت تر می باشد و اشتهای بیشتری خواهد داشت.
دکتر لی سالک از مادران شنیده است که در هنگام شب و در تاریکی، کودک پستان مادر را پیدا می کند و دهان خود را به طرف آن می برد. به نظر می رسد راهنمای کودک برای پیدا کردن پستان چپ، ضربان قلب مادر می باشد و چون کودک صدای قلب مادر را می شنود، به طرف پستان چپ هدایت می شود.
محل خواب کودک باید چگونه باشد؟
هر شیرخواری باید تخت خواب مخصوص خود که دو طرف آن نرده بسته می شود و کف محکم دارد، داشته باشد. برای زیر سر کودک احتیاج به بالش نیست. کودکان بزرگ نیز باید تخت خواب جداگانه داشته باشند، زیرا کودک هم راحت تر می خوابد و هم از انتشار عفونت از یک کودک به کودک دیگر جلوگیری می گردد. لحاف و پتوی کودک باید سبک باشد و با درجه حرارت محیط تطبیق داشته باشد. بیشتر کودکان کوچک در هنگام خواب پتو و لحاف را از روی خود دور می کنند، بنابراین باید لباس خواب کودک به صورتی باشد که او را کاملاً بپوشاند و مخصوصاً در فصل سرما کودک را گرم کند. بهتر است لباس نخی قابل کش آمدن یا کیسه ای شکل به تن کودک نمایید.
