مشاوره توانبخشی چیست؟

مشاوره توانبخشی همانطور که از نام این گرایش مشاوره پیداست (توان + بخشی)، سر و کار متخصصان این رشته بیشتر با افرادی است که به اصطلاح آماری از متوسط یا هنجار جامعه فاصله دارند و این فاصله از هنجار جامعه در ابعاد مختلف روانی، جسمی و اجتماعی نمایان می گردد، به بیان ساده تر باید گفت که مراجعانی چون افراد دچار اختلالات رفتاری، کم توان ذهنی و دچار مشکلات سازگاری در دسته روانی یا ذهنی و افرادی چون معلولین، بیماران خاص، جانبازان محترم و آسیب دیده در جنگ و… در دسته جسمانی قرار می گیرند.

نوجوانان بزهکار، خیابانی، کار، معتادان، افراد بی سرپرست یا بد سرپرست، زنان بیوه، سالمندان، زنان و مردان خیابانی و… از دسته مراجعانی خواهند بود که در دسته آسیب دیده اجتماعی یا در معرض خطر قرار دارند و همچنین خانواده های درگیر با هر کدام از این دسته افرادی که توضیح داده شد.

مشاوره توانبخشی

مشاور توانبخشی مشاوران متخصصی هستند که تأثیر ناتوانی، شرایط سلامتی و مضرات در زندگی افراد را درک میکنند و به خصوص به اهمیتی که کار و آموزششان در دستیابی افراد توانخواه به احساس استقلال، خوش بینی و عزت نفس ایفا میکنند، ایمان دارند.

مشاوره توانبخشی شامل از بین بردن موانع نگرشی و زیست محیطی از طریق استفاده از فناوری مشاوره، حمایت و پشتیبانی است.

مشاوران توانبخشی رهیاب به افراد توانخواه کمک می کند تا با پیامدهای منفی ناشی از آسیبهای جسمی، شناختی، روانشناختی و اجتماعی مواجه شوند و تا حد امکان بر آنها غلبه کنند و به حداکثر استقلال، یکپارچگی و مشارکت خودشان در جامعه دست پیدا کنند.

مشاوران توانبخشی در رهیاب، انتخاب افسرده شدن را برای مراجعانی که تصور میکنند زندگی به دلیل بیماری، ناتوانی جسمی و معلولیت، دیگر برای آنها ارزشی ندارد به چالش می کشانند.

معلول کیست؟

معلول به کسی گفته می شود که بر اثر نقص جسمی یا ذهنی، اختلال قابل توجهی به طور مستمر بر سلامت و کارایی عمومی، و یا در شئون اجتماعی، اقتصادی و حرفه ای او به وجود آید، به طوری که این اختلال، از استقلال فردی، اجتماعی و اقتصادی وی بکاهد. این گروه شامل ناشنوا، نابینا و معلول جسمی، حرکتی و ذهنی می باشد.

معلولیت، گاه به علت نبود درمان مناسب، در طول زندگی و تا پایان عمر، با این گونه افراد خواهد بود. افراد دارای معلولیت اغلب از جهان در اطراف خود احساس جدائی می کنند، خواه در یک وسیله نقلیه موتوری یا تصادف صنعتی مجروح شوند، یک وضعیت ناتوان کننده ناشی از یک بیماری را تجربه کنند یا با نقص هنگام تولد به دنیا بیایند. مشاوره توانبخشی پیوند کسی است که دارای شرایط ناتوان کننده و عملکرد روزمره در جهان است.

به یاد داشته باشیم آنچه توانایی را می سازد، اراده است و اراده اگر بخواهد جاری شود هیچ بهانه ای را نمی شناسد . توانبخشی فرآیندی است هدفدار که افراد دارای معلولیت را قادر می نماید در بهترین شرایط، حداکثر توانایی خود را بازیابند و ارتقاء بخشند.

والدین چنین کودکانی باید به این باور برسند که معلولیت محدودیت نیست، هر دو مسئولیت مشترکی دارند و باید بکوشند اطلاعات سودمندی درباره معلولیت فرزند خود به دست آورند. «آگاهی» اصلی ترین پل ارتباطی میان خانواده و فرد معلول است و سطح و دامنه این آگاهی، تعیین کننده میزان مشارکت والدین در امر توانمندسازی آنها است.

از این رو آموزش خانواده ها پیرامون خصوصیات روانشناختی معلولان، می‌تواند در برقراری ارتباط موثر و سازگاری مناسب با مشکلات ایجادشده مفید باشد و ما در کلینیک رهیاب این امکان را برای افراد معلول و خانواده هایشان فراهم کرده ایم و مشاوره فردی و گروهی برای راهنمایی و کمک به خانواده افراد معلول در کلینیک رهیاب میسر است.

سالمندی

دوران سالمندی همانطور که می دانید سختی های بسیاری را به دنبال دارد. در این دوران سالمندان دچار ناتوانایی و از دست دادن نیروی جسمی و ذهنی می شوند. سالمندان در سنین بالاتر در مقایسه با گذشته عمل نمی کنند و خود را آدمی افسرده و کناره گیر فرض می کنند. معمولا برخی از افراد بعد از میانسالی اعتماد به نفس خود را از دست می دهند و احساس خوبی به زندگی ندارند.

با توجه به اینکه دوران سالمندای با سختی زیادی مواجه است، اما این دوران یکی از بهترین و شیرین ترین لحظات زندگی می باشد زیرا با استفاده از تجربیات گذشته می توان آنها را چاشنی زندگی کرد.

البته در هین دوران ممکن است تجربه و استرس بیشتری را نیز درک کنند . دوران سالمندی به دلیل ضعف جسمانی، سالمندان احساس سرخوردگی می کنند و ممکن است با کوچکترین سخن و عمل، دچار بیماری هایی نظیر افسردگی شوند.

چگونه می توان در دوران کهنسالی، احساس خوبی در سالمندانی که روزهای جوانی شان را به پا به پای خانواده شان با خوشی ها خندیدند و با مشکلات جنگیده اند، ایجاد کرد؟ در پاسخ به این سوال باید بگوییم که شما باید در اولین مرحله ارتباط مناسب با سالمند را آموزش ببینید. لازم است با مشاوره گرفتن در خصوص رفتار با سالمندان به زندگی آنها در این دوران کمک کنید.

بیشتر بخوانید : روانکاوی فردی خارج کشور

توانبخشی سالمند چه کمکی به ما می کند؟

بیشتر افراد در زندگی روزمره با سالمندارن در ارتباط هستند و برای برقرای درست این ارتباط باید آموزش ببینند و یا از تجربیات دیگران استفاده کنند. مهم ترین موضوع برای ارتباط درست با سالمندان، درک کردن آنها است. وقتی شما شرایط و رفتار آنها را درک کنید، راحت تر می توانید با آنها ارتباط برقرار کنید. یکی از روش های مهم کار با سالمندان، تغییر نگرش در اطرافیان آنها است.

متخصصان و مشاوران توانبخشی در رهیاب با ارائه راهکارهای مناسب، از بسیاری مشکلات که ممکن است بر اثر عدم آگاهی از رفتار صحیح با سالمندان رخ دهد، پیشگیری می کنند. این موضوع را فراموش نکنیم که اگر رفتار با سالمندان مبتنی بر تکنیک های علمی و روانشناسی اثبات شده نباشد، ممکن است سالمند را به سمت گوشه گیری و نا امیدی از زندگی سوق دهد که می تواند عواقب جبران ناپذیری را به همراه داشته باشد.

برخورداری از سلامتی یکی از ارزشمندترین نعمت ها برای نوع بشر است. مسلما افراد با داشتن سلامت جسمی و روانی می توانند هر چه بهتر زندگی کنند و آرامش بیشتری را تجربه کنند اما در این میان بروز بیماری های روانشناختی و جسمی مختلف، می تواند به عنوان یک عامل تهدید کننده به شمار آید. مسلما ظهور هر بیماری مشکلات جسمی، روانی، اجتماعی و… را به درجات مختلف ایجاد خواهد کرد.

ابعاد روانی بیماری های مزمن اغلب نادیده گرفته می شود و در بعضی از بیماران این احساس را به وجود می آورد که از لحاظ روانی به خوبی حمایت نمی شوند و این امر خود ممکن است یکی از عوامل مؤثر در شکل گیری مشکلات روانی در فرد شود.

به عبارتی دیگر، تصور می شود که اکثر بیماران به خوبی با جنبه های روانی بیماری های مزمن سازگار می شوند اما هنگامی که بیماران نقصی را دروضعیت سلامت جسمی شان تجربه می کنند، سازگاری روانی دشوارتر می شود.

بیماری سرطان

سرطان واژه عامی است که گروه وسیعی از بیماری ها را که می تواند بر هر بخش بدن تأثیر بگذارد، شامل می شود. یکی از ویژگی های تعیین کننده سرطان، تولید سریع سلول های نابهنجار است که فراتر از مرزهای خود رشد می کنند و به دیگر اعضای بدن گسترش می یابند.

سرطان اصلی ترین عامل مرگ و میر در سراسر جهان است و به همین دلیل استرس مرتبط با تشخیص سرطان ممکن است مشکلات جدیدی ایجاد کرده و مشکلات موجود را تشدید کند که باعث پیچیدگی های روانی بیشتری در زندگی عاطفی، خانوادگی و اجتماعی فرد بیمار خواهد شد. شوک روانی که فرد پس از تشخیص بیماری سرطان به آن دچار می شود اگر بیشتر از ناراحتی جسمی اش نباشد، کمتر از آن نیست.

در سرطان به دلیل پیچیدگی و طولانی بودن مراحل درمان بیماری، نقش اطرافیان بسیار پررنگ و تعیین کننده است و مشاور نه تنها به توانبخشی بیمار کمک می کند بلکه مساله آگاه سازی و سالم سازی خانواده و افراد درگیر با شخص بیمار را هم در نظر می گیرد.

بیماری ام اس

بیماری ام اس یک بیماری مزمن و التهابی مخرب است که روی وضعیت روانی، ارتباطات بین فردی و اجتماعی و به طور کلی بهزیستی روانشناختی بیماران تأثیر منفی دارد. بیماران مبتلا به ام اس در تابلوی بالینی خود اختلالات و علائم روانشناختی متعددی دارند و علائم و اختلالات روانشناختی آنها با میزان حمایت اجتماعی شان رابطه معنی داری دارد. از این رو توجه به ابعاد مختلف سلامت روانشناختی ضروری است.

اولین قدم در مورد درمان مناسب بعد از تشخیص افسردگی در افراد مبتلا به بیماری ام اس این است که به دنبال کمک باشند و این مورد ممکن است بخش سختی از روند درمان باشد اما پس از برقراری ارتباط با مشاور توانبخشی، روش های زیادی جهت کمک به شما برای بهتر شدن وجود دارد. یکی از اصول مهم در توانبخشی، استفاده حداکثری از تمام توانایی های فرد است.

یعنی اگر شما قدرت راه رفتن خود را بواسطه ام اس از دست داده اید، می توانید بیشترین استفاده را از دیگر توانایی هایتان داشته باشید. خود بیماری ام اس و خود افسردگی به تنهایی پیچیدگی های زیادی دارند .وقتی این دو اختلال باهم همراه شده اند نیاز به درمان و حمایت بیشتری وجود دارد. پس توجه داشته باشید متخصصین توانبخشی می توانند بیشترین کمک را به شما انجام دهند.

بیشتر بخوانید: درمان نوروفیدبک

بیماری دیابت

یکی از بیماری هایی که شیوع بالایی دارد و مشکلات متعددی را می تواند برای فرد ایجاد کند بیماری دیابت است. دیابت از بیماری هایی است که در دهه اخیر شیوع روزافزونی یافته است. بسیاری از مردم فکر می کنند که درمان بیماری دیابت کاملاً واضح و روشن است و با استفاده از مقادیر مشخصی از انسولین یا داروی تجویز شده دیگر ، درمان به راحتی صورت می گیرد.

درمان وکنترل دیابت بسیار پیچیده تر از آن است که به نظر می رسد. از طرفی با پیشرفت علایم جسمی بیماری ،مشکلات روانی نیز گسترش می یابد. بطوریکه دیده می شود که مبتلایان به دیابت گاهی بسیار خسته و فروپاشیده به نظر می رسند. پذیرش بیماری، احساس افسردگی، احساس ناتوانی در برابر مشکلات (اضطراب) ترس از عوارض بیماری و کاهش قند خون (که در این بیماری رایج اند، بسیار سخت و غیرقابل تحمل به نظر می رسد.

یکی از عوامل مهم در بالا رفتن قند خون در دیابتی های نوع ۲ بروز استرس می باشد. از این رو در اکثر این بیماران به غیر از علایم جسمانی با مجموعه ای از علایم روانی روبرو خواهیم شد.

مشاوران توانبخشی در پذیرش و آموزش راهبردهای کاربردی و علمی در کنار آمدن با دیابت نقش ارزشمندی دارند. از آنجایی که بیماری دیابت چالش های عمده ای را برای مبتلایان و اطرافیانشان ایجاد می کند لذا روانشناسان آموزش دیده می توانند مشکلات مربوط به خودمراقبتی را در بیماران مبتلا به دیابت درک کنند و با ایجاد تغییرات رفتاری و مداخلات روانشناختی به بیماران کمک کنند تا بر سختی ها فائق آمده و به دنبال آن، ایجاد تغییرات مثبت در راستای پذیرش بیماری و کاهش علایم در این بیماران سهل تر شود.

روانشناسان با مداخلات انگیزشی مؤثر و مناسب می توانند به فرد بیمار کمک کنند تا انگیزه لازم برای پیگیری برنامه روزانه و خودمدیریتی را در خود ایجاد و حفظ کنند. همچنین خانواده درمانی و ارائه آموزش های لازم به نزدیکان فرد بیمار، راهبردهای مؤثری است که در روند پذیرش بیماری و ادامه درمان بسیار تأثیرگذار خواهد بود.

به طور کلی تعداد زیادی از بیماران مزمن پزشکی از نظر بالینی، نشانه های روانی بسیار مهمی را تجربه می کنند. بیماری های مزمن پزشکی، به واسطه افزایش نیازهای خود مراقبتی، مستلزم تغییراتی در رفتارهستند. بنابراین کلید مدیریت مؤثر، درک تفاوت ها درالگوهای بیماری و سرعت پیشرفت آنها است. هدف معالجه نیست بلکه حفظ یک زندگی مستقل و لذت بخش است.

اکثر اوقات وقتی فرد به طور جدی متوجه می شود که سلامت جسمی اش مثل قبل نیست یا درمان، طولانی مدت یا تهدیدکننده است، دچار مشکلاتی مثل افسردگی، اضطراب، کاهش انگیزه، بحران معنای زندگی و ترس جدی از مرگ می شود.

مشاوره توانبخشی رهیاب به این افراد کمک می کنند تا خواسته ها و اهدافشان را در زندگی ارزیابی کنند و به حداکثر استقلال در شرایط سختی که دارند برسند.

منبع : مرکز مشاوره رهیاب

مقاله در مورد مشاوره توانبخشی

کلیک کنید
برای مطالعه در زمانی دیگر مقاله را دانلود کنید

ربابه ایلخانی زاده
روانشناس، رواندرمانگر فردی، مشاور توانبخشی