معمولاً خیلی از والدین در تربیت کودک خود سردرگم می شوند. تجربه ما در مشاوره کودک نشان می دهد هر چند که همه پدر و مادرها صلاح فرزندشان را می خواهند و دوست دارند فرزندشان را به خوبی تربیت کنند. اما ممکن است به دلیل عدم آگاهی کاری کنند که نتیجه عکس بدهد. به همین خاطر در این مقاله مشاوره تلفنی رهیاب تلاش کرده است نکات مشاوره کودک را در اختیار شما والدین عزیز قرار دهد تا شما و فرزندانتان از گزند پند و اندرزهای نادرست و غلط مصون بمانید.
در مقاله زیر که توسط یکی از روانشناسان و مشاوران زبده سایت روانشناسی امروز در بخش مشاوره کودک به نام «اما سپالا» نوشته شده است، به بررسی توصیه ها و پند و اندرزهای غلط رایج بین والدین اشاره خواهد شد. پند و اندرزهایی که معمولاً والدین برای تربیت کودک و موفقیت او ارائه می دهند اما در نهایت نتیجه منفی در تربیت کودک و میزان موفقیت او می گذارد.
اکثر والدین می خواهند فرزندانشان در زندگی موفق باشند. به همین خاطر والدین تلاش می کنند توصیه هایی را به فرزندانشان ارائه دهند تا فرزندانشان بتوانند در دستیابی به اهدافشان موفق باشند. با این حال بسیاری از مطالعات و پژوهش های روانشناسی و همچنین تجربه مشاوران و جلسات مشاوره نشان می دهد موفقیت چیزی نیست که والدین به فرزند تکلیف کنند و او هم با انجام آن تکلیف به موفقیت برسد. بلکه موفقیت نیاز به تقابل سازنده با مشکلات و حل آن مشکلات دارد.
مشاوران بر این باورند هر چند اکثر این نگرش ها ممکن است در کوتاه مدت موفقیت آمیز باشد. اما در نهایت، فرد را دچار فرسودگی کرده و موفقیت کمتری را برای فرد به بار می آورند. در ادامه چندین مورد از توصیه های که بیشترین آسیب را در راه رسیدن به موفقیت، به کودکان وارد می کند ذکر شده است. در نهایت نیز راه حل های جایگزین مشاوره کودک ارائه شده است.
توصیه نادرست در مشاوره کودک: بر آینده تمرکز کنید، بر روی چیزی که بدست خواهید آورد
توصیه جایگزین مشاور کودک: در لحظه حال زندگی یا کار کن.
تجربه روانشناسی کودک نشان می دهد تمرکز کامل بر روی یک کار بسیار سخت است. تحقیقات روانشناسی نشان می دهد که افکار ما 50٪ از زمان بیداری ما را به خود اختصاص می دهند. هنگامی که ذهن ما مشغول است، اغلب در افکاری مربوط به گذشته و یا نگرانی در مورد آینده خود غرق می شویم. در نتیجه این افکار منجر به احساساتی منفی مانند خشم، پشیمانی و استرس می شوند.
مشاوران تحصیلی و روانشناسان معتقدند ذهن فردی که دائما در حال تلاش برای تمرکز بر آینده است (مثلا گرفتن نمرات خوب برای رفتن به دانشگاه) در معرض اضطراب و ترس بیشتری قرار دارد. هر چند که داشتن کمی استرس می تواند برای فرد مفید باشد. اما استرس مزمن و درازمدت به سلامت و همچنین توانایی های فکری فرد (مثل تمرکز و حافظه) آسیب می رساند. به همین خاطر است که مشاوران همیشه می گویند تمرکز بیش از حد بر آینده عملکرد ما را مختل خواهد کرد. تجربه مشاوران تحصیلی نشان داده است بچه ها در صورتی که یاد بگیرند چگونه در لحظه حال باقی بمانند عملکرد بهتری خواهند داشت و احساس خوشبختی و خوشحالی خواهند کرد.
هنگامی که افراد احساس خوشبختی و خوشحالی می کنند، می توانند سریع تر یاد بگیرند، خلاقانه تر فکر کنند و به راحتی مشکلاتشان را حل کنند. مطالعات مشاوره کودک حتی نشان می دهد که شاد بودن میزان خلاقیت و نوآوری افراد را 12٪ درصد افزایش می دهد. پژوهش های روانشناسی این موضوع را نیز روشن کرده اند که داشتن احساسات مثبت تحمل افراد را در برابر استرس افزایش می دهد. به آنها کمک می کند تا سریعتر بر چالش ها و ناکامی ها غلبه کنند و بعد از شکست سریع تر به مسیرشان برگردند. مطمئنا این که کودکان به اهدافی که در حال کار کردن برای آنها هستند دست یابند، چیز خوبی است. اما به جای آنکه آنها را برای تمرکز بر روی فعالیت های آینده شویق کنید به آنها کمک کنید تا روی کار یا گفتگویی که در حال حاضر مشغول آن هستند، تمرکز کنند.
توصیه نادرست در مشاوره کودک: استرس اجتناب ناپذیر است، خود را تحت فشار قرار دهید
توصیه جایگزین مشاور کودک: به بچه ها یاد بدهیم که چگونه بر استرس غلبه کنند.
چیزی که هم ما مشاوران و هم شما والدین تجربه کرده اید این است که کودکان در سال های جوانی احساس اضطراب می کنند، در مورد نمراتشان نگران هستند و برای بهتر بودن در مدرسه تحت فشارند. موضوع دردآور در این رابطه این است که ما مشاوران حتی کودکانی را دیده ایم که به خاطر فشار ناشی از استرس، خودکشی کرده اند. این نوع خودکشی ها بیشتر در محیط هایی اتفاق می افتد که افراد دستاوردهای زیادی دارند و در این محیط، کودکان از خود انتظارات بالایی دارند.
متخصصان مشاوره کودک بر این باورند که شیوه زندگی بزرگسالان، به کودکان نشان می دهد که استرس بخشی اجتناب ناپذیر از زندگی موفق است. مطالعات روانشناسی نشان می دهد مصرف قهوه زیاد، برنامه ریزی بیش از حد در طول روز، زندگی در یک حالت پایدار از کار، رانندگی و امور طاقت فرسا در شب منجر به ایجاد یک حالت عصبی و مضطربانه در افراد می گردد. در این شرایط افراد به ناچار برای آرام کردن خود از الکل، داروهای خواب آوز یا زاناکس استفاده می کنند. در کل، این یک سبک زندگی برای الگوگیری کودکان خوب نیست.
تحقیقات مشاوره کودک نشان می دهد کودکانی که پدر و مادرشان در معرض فرسودگی شغلی در محل کار قرار دارند، بیشتر از همسالانشان در معرض فرسودگی تحصیلی در مدرسه قرار می گیرند. توصیه من به عنوان مشاور کودک این است که والدین به فرزندان خود، مهارت انعطاف پذیر بودن در مواجهه با وقایع تنش زا را آموزش بدهند. هر چند که ما نمی توانیم خواسته ها و وضعیت های پیش آمده در محل کار و مدرسه را تغییر بدهیم. اما می توانیم از تکنیک هایی مانند مدیتیشن، یوگا و تنفس برای مقابله با فشارهایی که با آن مواجه می شویم، استفاده کنیم. مشاوران کودک بر این باورند که این ابزار به بچه ها کمک می کند تا بتوانند به سیستم عصبی سمپاتیک (به عنوان مخالف پاسخ استرس و مبارزه یا فرار) و پاراسیمپاتیک خود واکنش نشان دهند.
توصیه نادرست در مشاوره کودک: با برنامه های مختلف سرتان را شلوغ کنید
توصیه جایگزین مشاور کودک: از کاری که می کنید لذت ببرید، نیازی نیست کار خاصی انجام دهید.
مطالعات مشاوره کودک نشان می دهد در جوامع غربی، حتی در اوقات فراغت هم افراد تمایل دارند احساسات و هیجانات شدید را تجربه کنند. این در حالی است که این جوامع، افراد بایستی احساساتی با شدت کم و آرامش داشته باشند. در کشورهای آسیای شرقی خلاف این موضوع صادق است. این بدان معنی است که برنامه های بچه های ما اغلب به فعالیت های اضافی و گردش های خانوادگی وابسته می شود، بدون این که واقعا مدتی برای استراحت خود داشته باشند.
به لحاظ روانشناسی هیچ چیز اشتباهی در هیجان، تفریح و در جستجوی تجربیات جدید وجود ندارد. اما هیجان، مثل استرس، فیزیولوژی ما را با ضربه زدن به سیستم «جنگ و گریز» تضعیف می کند و باعث از بین رفتن آن می شود. بنابراین ممکن است والدین به صورت ناخواسته کودکان خود را پس از مدرسه یا در آخر هفته با استفاده از انرژی خودشان فرسوده کنند. به این ترتیب فرصت و زمان کمی را در اختیار آن ها قرار می دهند تا بتوانند تنها باشند.
علاوه بر این، تحقیقات مشاوره کودک نشان می دهد که مغز ما زمانی که بر روی موضوع خاصی تمرکز نمی کند، نسبت به زمانی که روی موضوع خاصی تمرکز می کند، احتمال اینکه ایده های خلاقانه به وجود بیاورد افزایش می یابد. بنابراین مشاوران روانشناسی توصیه می کنند، به جای برنامه ریزی بیش از حد برای بچه ها، باید فشار زمان را از آن ها بگیریم. تا کمتر تحت تاثیر گذشته و آینده باشند و بیشتر در زمان حال زندگی کنند.
متخصصان مشاوره کودک بر این باورند که کودکان می توانند هر موقعیتی را به یک فرصت برای بازی تبدیل کنند. کودکان می توانند فعالیت های آرام بخش مانند خواندن یک کتاب را انتخاب کنند. با حیوان خانگی شان بازی کنند، یا به سادگی در زیر درختی دراز بکشند و گذر ابرها را تماشا کنند. روانشناسان کودک معتقدند استراحت دادن به کودکان، به آنها کمک خواهد کرد که خلاق تر و خلاق تر باشند.
در این وضعیت به همان اندازه نیز به بچه ها کمک می شود تا به آرامش برسند. نکته ای که مشاوران کودک تأکید می کنند، این است که شرایط را به گونه ای نکنید که کودکان کلاً به چالش کشیده نشوند و یا از فرصت های یادگیری محروم شوند. مهم این است که برای آنها بیش از حد برنامه ریزی نکنید و آنها را مجبور به انجام کاری نکنید. یعنی کاری نکنید که کودکان فرصت های فراوان یادگیری و بازی مستقلانه را از دست بدهند و در خود و در افکار پوچشان غرق شوند. در نهایت یاد بگیرند که خوشبخت بودن تنها بودن است نه همیشه فعالیت کردن.
توصیه نادرست در مشاوره کودک: با نقاط قوت پیش بروید
توصیه جایگزین مشاور کودک: اشتباه کنید و یاد بگیرید که شکست بخورید.
پدر و مادرها تمایل دارند فرزندانشان را از طریق نقاط قوت و فعالیت هایی که به طور طبیعی در آنها قوی و نیرومند هستند به دیگران معرفی کنند. آنها می گویند فرزندشان «ریاضی دان»، «فردی اجتماعی» یا یک «هنرمند» است. اما تحقیقات روانشناسی دانشکده کارل دوک دانشگاه استنفورد نشان می دهد که این ذهنیت، فرزند را به یک شخصیت خاص محدود می کند. مشاوران کودک معتقدند این کار باعث می شود کودکان چیزهای جدیدی که در آن خوب نیستند را امتحان نکنند.
برای مثال، هنگامی که یک بچه عمدتاً به خاطر توانایی اش در ورزش ستایش می شود، احتمال کمی دارد که جایگاه راحت خود را ترک کند و برای فعالیت دیگری تلاش کند. تجربه مشاوران کودک نشان داده است که استفاده از این شیوه می تواند موجب اضطراب و افسردگی در هنگام شکست یا چالش شود. روانشناسان معتقدند مغز ما برای یادگیری چیزهای جدید برنامه ریزی شده است. ما در کودکی و جوانی می توانیم چیزهای خوبی از اشتباهات مان یاد بگیریم.
بنابراین به جای اینکه نقاط قوت فرزند خود را شناسایی کنید، به آنها یاد بدهید که تا زمانی که تلاش می کنند واقعا می توانند چیزهای جدیدی یاد بگیرند. پژوهش های مشاوره کودک نشان می دهد پس از این توصیه والدین، کودکان با خوشحالی و حتی اشتیاق در برابر چالش ها می دانند که باید فقط برای بهبود اوضاع تلاش کنند و کمتر احتمال دارد که احساس بدی را در مورد خود و استعدادهای خود داشته باشند.
توصیه نادرست در مشاوره کودک: ضعف های خود را بدانید و ساده لوح نباشید
توصیه جایگزین مشاور کودک: با دیگران خوب رفتار کنید.
بسیاری از افراد همچنین گمان می کنند که انتقاد از خود برای اصلاحشان اهمیت دارد. این در حالی است که خود آگاهی، موضوع به مراتب مهمتری است. مشاهده مشاوران در جلسات مشاوره با والدین نشان داده است اغلب والدین به طور ناخواسته به فرزندان خود آموزش می دهند که از خودشان انتقاد کنند. برای مثال، اگر والدین به کودک می گویند که باید برای نتیجه بهتر تلاش بیشتری داشته باشد، کودک می تواند آن را به عنوان انتقادی از شخصیت خود دریافت کند و به طور طبیعی آن را درونی کند.
اما تحقیقات مشاوره کودک نشان می دهد که خود انتقادی اساساً نوعی خود تخریب گری است. خود انتقادگری افراد را بر روی آنچه که به اشتباه از ایشان سرزده است متمرکز نگه می دارد، و نتیجه آن کاهش اعتماد به نفس آن هاست. به اعتقاد مشاوران کودک ادامه این روند باعث می شود که افراد از شکست هراسان شوند، و در نهایت عملکردشان مخدوش شود.
مطالعات روانشناسی هم موید این مطلب است که این کار باعث می شود که شما راحت تر منصرف شده و در تصمیم گیری ها ضعیف عمل کنید. تجربه مشاوران نشان داده است خود انتقادی باعث می شود زمانی که با یک چالش مواجه می شوید بیشتر مضطرب و افسرده شوید. راه حل مشاوران کودک این است که به جای این کارها، والدین باید کودکان را تشویق کنند تا نگرش های خودشفقتی را نسبت به خود بروز دهند.
به این معنی که با خودشان در زمان شکست و یا درد به عنوان یک دوست رفتار کنند. البته باید توجه داشته باشید که فرزندان نباید نسبت به خودش زیادی بخشنده و سهل گیر باشند یا خودش را در بند مصائب قرار ندهند. تجربه مشاوران کودک در مشاوره با والدین نشان داده است که با این کارها بچه ها به تدریج یاد می گیرند که به خودشان آسیب وارد نکنند و در عین حال در مواجهه با مشکلات بیشتر تلاش کنند.
برای مثال، یک کودک خجالتی با خودشفقی، به خود می گوید که گاهی اوقات احساس خجالت می کند و شخصیت او از طرف دیگران به عنوان یک کودک غیرهنجار، شناخته نمی شود. با این کار کودک می تواند اهداف کوچک و قابل کنترلی را برای خروج از لاک خود تعیین کند. و برای رسیدن به آن ها تلاش نماید. مشاوران کودک بر این باورند که این طرز تفکر به کودک اجازه می دهد تا در برابر چالش ها برتری داشته باشد، مهارت های اجتماعی جدیدی را کسب کند و از اشتباهاتش درس بگیرد.
توصیه نادرست در مشاوره کودک: این دنیا یک دنیای رقابتی است پس همواره برای بهترین بودن تلاش کنید
توصیه جایگزین مشاور کودک: دلسوزی و مهربانی خود را به دیگران نشان دهید.
تحقیقات روانشناسان مشاوره کودک نشان می دهد داشتن ارتباطات اجتماعی از دوران کودکی، مهمترین شاخص برای پیش بینی سلامت، شادی و حتی طول عمر افراد است. مشاوران روانشناسی همچنین معتقدند که داشتن روابط مثبت با دیگران برای شادی ما ضروری است، که به نوبه خود بر توانایی های فکری و موفقیت های نهایی ما تاثیر می گذارد. علاوه بر این، قابلیت دوست یابی یکی از اصلی ترین عوامل رسیدن به موفقیت است.
تجربه مشاوره کودک نشان می دهد صرف نظر از مهارت های واقعی اگر شما نسبت به کسانی که در اطراف شما هستند، مهربان و دلسوز باشید از حمایت آن ها برخوردار خواهید شد. به همین خاطر مشاوران روانشناس پیشنهاد می کنند برای موفقیت در دراز مدت به جای این که فقط بر خودتان تمرکز داشته باشید، به دنبال ایجاد روابط حمایت کننده باشید. کودکان به طور طبیعی مهربان و دلسوز هستند.
اما همانگونه که جین تونگ (Jean Twenge) روانشناس در کتاب نسل من نوشته است، در دوران خردسالی افراد به طور فزاینده ای درگیر خودشان شده و خود محور می شوند. به همین خاطر به لحاظ روانشناسی مهم است که غرایز طبیعی کودکان را به سمت مراقبت از احساسات دیگران سوق دهید. کلام آخر این که در جایگاه یک مشاور کودک به شما والدین توصیه می کنم که حتماً از همان کودکی فرزندانتان را تشویق کنید و به آن ها یاد بدهید خود را به جای دیگران قرار دهند و نسبت به دیگران مهربان باشند.
