نوازش، در اساسی ترين شکل خود، يعنی وارد شدن به دنيای آگاهی. دانشمندان نوازش را محرک ارجح و آن را در سلسله مراتب نیازهای انسان هم ردیف آب و غذا می دانند.
انسان به تحريک فيزيکی، اجتماعی، فکری و همچنين به رسميت شناخته شدن، نياز دارند. اين نياز به رسميت شناخته شدن و تحريک، به «نوازش» اشاره دارد. در واقع همان عمل به رسميت شناخته شدن و يا منشأ تحريک است.
فقدان نوازش روند رشد را مختل میکند
نظریه پردازان بر این باورند، انسان برای اینکه حس اعتماد درباره جهان بیابد و پایه ای برای دوست داشتن در او گسترش یابد، هم به نوازش فیزیکی و هم به روان شناختی احتياج دارد؛ شواهد فراوانی وجود دارد که فقدان تماس فيزيکی، رشد و تکامل نوزاد را مختل میکند و حتی در موارد شديد منجر به مرگ او نیز می شود.
نياز به نوازش به عنوان نيازی که اساس هر نوع تبادل اجتماعی آدمی است، شناخته شده است. ضمناً دريافت نوازش برای فردی که کارکرد سالمی دارد، نیز به عنوان يکی از ضروريات، شناخته می شوند. نوازش ها ممکن است مثبت مانند لبخند و تشويق، يا منفی مثل نگاه سرد و انتقاد باشند. گاه تأکيد می شود که حضور نوازش های منفی بهتر از آن است که هيچ گونه نوازشی وجود نداشته باشد.
مدل يا نمونه اصلی و منبع نوازش آن است که والدين، فرزند خود را با لمس بدنی نوازش کنند. این نوع لمس کردن، درآغوش گرفتن و در دست گرفتن برای ادامه حيات و سلامت طفل، ضروری تلقی می شود. گرچه تماس بدنی مستقيم تسلی بخش ترين نوع آن است، اما بزرگسالان بیشتر، زمان هایی آن را بدست می آورند که مورد پذيرش قرار گيرند.
مناطق تسلی افراد
نياز افراد به نوازش متفاوت است. شدت عطش و نیاز به آن ظاهراً بستگی دارد به ميزان نوازشی که فرد در کودکی دريافت کرده است. تا زمانی که شخص در منطقه تسلی خود بماند، اوضاع نسبتاً خوب پيش می رود، اما اگر نوازش بيش از حد باشد، سيستم گيرنده فرد از کار میافتد. در چنين حالتی شخص ممکن است به خلوت خود پناه ببرد و به فعاليت های مورد علاقه خود در تنهايی بپردازد؛ اما وقتی که ميزان دريافت نوازش به پايين تر از حد محدوده منطقه تسلی تنزل می کند، شخص دچار افسردگی توأم با خشم می شود و مشکلات بعدی ایجاد می شود.
برای رابطه خوب، نوازش مثبت بدهید
اگر به دنبال رابطه ای خوب هستید از نوازش های کلامی استفاده کنید. وقتی در ابتدای صبح کاری، به همکار خود می گویید چه لباس خوبی پوشیده ای یا چقدر عطرت خوشبوست، در واقع نوازشی مثبت را به او منتقل کرده اید که ناخودآگاه او را تحت تأثیر قرار می دهد و اگر توجه کنید، تا انتهای روز کاری، رفتاری خوب با شما خواهد داشت.
نوازش مشروط و نامشروط
برخی نظریه پردازان، نوازش ها را به دو نوع مشروط و نامشروط تقسیم می کنند. ابراز احساسات یک مادر به فرزند یک نمونه از نوازش های نامشروط است. یعنی من تو را بدون هیچ شرطی دوست دارم. اما وقتی از کسی انتظار داریم کار مثبتی انجام دهد تا ما دوستش داشته باشیم، در واقع ابراز احساسات خود را مشروط به کار خوب او کرده ایم. مثلاً مدیری که منتظر است تا کارمند او کاری را به خوبی به پایان برساند تا از او در جمع تعریف کند، به او نوازش مشروط می دهد.
در کودکی فرزندان با نوازش نامشروط مواجه هستند و خطای آنان دیده نمی شود اما به محض ورود به مدرسه، نوازش های مشروط شروع می شود و در ازای دانش آموز خوب بودن می توانند نمره و پاداش بگیرند.
بیشتر بخوانید: اهمیت ارتباط کلامی در روابط زناشویی
اقتصاد نوازش چیست؟
اصطلاح اقتصاد نوازش نخستین بار توسط یک روانشناس به نام اشتاینر مطرح شده که در این باره می گوید: انسان ها در دوران کودکی تحت آموزش و تلقین والدین، ناآگاهانه از پنج قانون محدود کننده در تبادل نوازش پیروی می کنند.
- هنگامی که می توانی نوازش بدهی از دادن آن خودداری کن.
- هنگامی که نوازش نیاز داری آن را عنوان نکن.
- هنگامی که نوازش نیاز داری حتی اگر دریافت نمودی از پذیرش آن خودداری کن.
- هنگامی که نوازشی ناسالم و نامطبوع دریافت نمودی آن را رد نکن.
- هیچگاه به خودت نوازش نده.
به گفته این روانشناس، پیروی از این قوانین در دوران بزرگسالی نیز ادامه یافته که نتیجه آن انتخاب ناآگاهانه محرومیت نوازشی خواهد بود.
به گفته اریک برن نظریه پرداز معروف علم روانشناسی، «اگر نوازش نشوی مغزت از کار میافتد». بنابراین مفهوم نوازش را میتوان برابر با درک حضور و توجه انسانی دیگر دانست و افراد در هر سنی که باشند نیازمند دریافت آن از سوی دیگران هستند.
خوب است پس از خواندن این مطلب، به عنوان یک انسان با تمام نقش هایی که در زندگی داریم بیش از گذشته به مفهوم عمیق نوازش و تأثیرات آن در زندگی خود فکر کنیم و هر آنچه لازم است صورت دهیم تا بتوانیم بیش از گذشته از فواید وجودی این احساس خوشایند و ارزشمند انسانی در زندگی بهره مند شویم.
