یک کودک در سن پیش‌دبستانی همواره در حال یادگیری و رشد است. او در حال ساختن اعتماد به نفس و عزت نفس بیشتر است. درک احساسات و رشد اجتماعی او به شما کمک می‌کند تا این سال‌ها را به در کنار هم به خوبی بگذرانید.
درک کودکان پیش دبستانی: اصول و راه‌کارها
سال‌های پیش از دبستان، یکی از مهم‌ترین دوره‌ها در رشد احساسات کودک است.
کودک در حال ساخت اعتماد به نفس و عزت نفسی است که از زمان نوزادی و نوپایی رشد آن را شروع کرده. احساس کودکان در مورد توانایی‌هایشان که به سرعت در حال شکوفایی هستند و روشی که آنها با احساسات پیچیده‌تر کنار می‌آیند، در غلبه آنها بر فشارهای زندگی تأثیر زیادی دارد.
وظیفه شما در سال‌های پیش از دبستان، کمک به کودک در رشد عزت نفس، مهارت‌های غلبه بر مشکلات، مهارت‌های حل مسئله و مهارت‌های اجتماعی است.
این مهارت‌ها، به کودک کمک می‌کند که از عهده تغییرات احساسی برآید، هنگام ناامیدی به کار خود ادامه دهد، امید داشته باشد، تنش‌های احساسی شدید را کنترل کند، و بتواند احساس همدلی با دیگران داشته باشد.
رشد و یادگیری کودک پیش‌دبستانی بیشتر طی بازی اتفاق می‌افتد. کودک از طریق بازی‌کردن با خودش، مربیان و دوستانش در مهد کودک یا با شما در خانه، یاد می‌گیرد.
پرورش عزت نفس کودک
عزت نفس به معنای آن است که فرد یک دید مثبت از خودش و توانایی‌هایش دارد. کودکانی که عزت نفس دارند، احساس می‌کنند که باارزشند و می‌توانند دنیای خود را تا حدی مدیریت کنند.
عزت نفس کمک می‌کند فرد با ناامیدی‌ها و مشکلات زندگی کنار بیاید. به ما اجازه می‌دهد درک کنیم و بپذیریم که مسائل همیشه حل نمی‌شوند و با نگاه مثبت به موضوعات پاسخ دهیم، مثلا «من چه کاری می‌توانم انجام دهم تا مسائل بدی که برای من اتفاق می‌افتند را حل کنم؟» یا «مسائل بد برای همه اتفاق می‌افتند. من هم می‌توانم از این موضوع بگذرم.»
می‌توانید به رشد عزت نفس کودک خود کمک کنید:
- پرورش حس کودک خود با شناخت اینکه «چه کسی است»
- افزایش حس اعتماد به نفس کودک با رشد توانایی‌هایش
- توجه مثبت به کودک
- به او یاد دهید اشتباهاتش را بپذیرد
رشد و پرورش شناخت خودش
اینکه کودک بداند به دیگران متصل است و دوست داشته می‌شود و برای کسانی ارزش دارد، عزت نفسش افزایش پیدا می‌کند. در اینجا، برخی ایده‌ها برای پرورش این احساسات آورده شده:
- به کودک توضیح دهید که جایگاهش در خانواده چیست و هر عضو از خانواده با دیگری چه ارتباطی دارد تا موقعیت خود را در خانواده بیاید.
- آلبوم عکس خانوادگی درست کنید و بگذارید کودک گنجینه‌های خانوادگی جمع‌آوری کند مثل سوغاتی‌هایی از تعطیلات خانوادگی.
- نقاشی‌ها، نامه‌ها و عکس‌های کودک خود را نگه دارید و نمایش دهید زیرا به کودک شما کمک می‌کند که ببیند چگونه در طول سال‌ها تغییر و رشد کرده است.
رشد اعتماد به نفس در توانایی‌ها
- کودک خود را تشویق کنید که مشکلات را حل کند و خودش تصمیماتی را بگیرد. اما به او اطمینان دهید که در کنارش هستید و در صورت نیاز کمکش می‌کنید.
- وقتی کودک شما در مهارتی ماهر می شود، او را تشویق کنید تا قبل از شروع یک فعالیت سخت، آن را تمرین کند. تکرار به کودک کمک می‌کند اعتماد به نفس خود را بسازد و یاد بگیرد که کارهای سخت معمولاً آسانتر می‌شوند.
به او توجه کنید
- وقتی کودک کاری را که از او خواسته‌اید انجام می‌دهد با گفتن کلماتی مانند «متشکرم» ، «خیلی کمک کردی» و «خیلی خوب این کارو انجام میدی»، به او توجه کنید.
- در تحسین و تشویق سخاوتمند باشید، اما صادق و قابل اعتماد هم باشید. اگر به دروغ یا اغراق‌آمیز آنها را تشویق کنید، معمولا می‌فهمند و یاد می‌گیرند که ارزشی برای آن قائل نشوند.
- کودکتان را در آغوش بگیرید، به او گوش دهید، حتی وقتی گرفتار هستید برای او زمانی را اختصاص دهید، اجازه دهید به شما در کارها کمک کند، نقاشی‌های کودک خود را به نمایش بگذارید و اگر می‌توانید در فعالیت‌های مهد کودک مشارکت کنید.
- همیشه از گفتن چیزهایی که کودک شما را کوچک و خفیف می‌کند اجتناب کنید، مثل «خسته‌ام کردی»، «تو ناامید کننده ای» یا «چقدر شیطنت می‌کنی».
پذیرش اشتباهات
- واقع بین باشید و به کودک خود اجازه دهید برخی ریسک‌ها را بپذیرد. سعی کنید از محافظت بیش از حد از کودکتان اجتناب کنید.
- به کودک بگویید که همه گاهی اشتباه می‌کنند و این اشتباهات به ما کمک می‌کند که یاد بگیریم. این مهم است که کودکان بفهمند اگر مرتکب اشتباهی شده‌اند لزوماً به معنای بد بودن در هر کاری نیست.
- او را تشویق کنید که مثبت فکر کند مانند: «اشکالی ندارد که تیمم امروز برنده نشد» ، «من می‌توانم این مشکل را با کمی تلاش حل کنم»، و «وقتی به کسی کمک می‌کنم، احساس خوبی دارم».
- حفاظت از کودک در هر شکستی ممکن است باعث شود که او یاد نگیرد که همه چیز آن‌طور که ما می‌خواهیم حل نمی‌شود. همچنین یاد نمی‌گیرد چگونه ازعهده ناامیدی‌ها و شکست‌ها برآید و همواره برای بهتر کردن شرایط به کمک شما نیاز دارد. این می‌تواند پیامی به شما ارسال کند که شما به کودک خود به عنوان کسی که بتواند خودش را اداره کند، نگاه نمی‌کنید.
رشد مهارت های کودک در غلبه بر مشکل
مهارت‌های غلبه بر مشکل، به ما کمک می‌کند که با مشکلات، درماندگی‌ها، تهدیدها و چالش‌ها کنار بیاییم. اگر کودک یاد بگیرد که احساسات خود را در موقعیت‌های مختلف (مخصوصاً موقعیت‌های دشوار) درک کند، یک گام بسیار مهم به سمت رشد مهارت‌های غلبه بر مشکل برداشته است.
کودکان پیش‌دبستانی تمایل دارند با موقعیت‌های تهدیدآمیز از طریق بازی‌های نمادین کنار بیایند. آنها موقعیت‌های ساختگی خلق می‌کنند که در آنها می‌توانند هر چیزی که آنها را می‌ترساند، شکست دهند. آنها با تظاهر به کنترل بر موقعیت‌های ترسناک، احساس بهتری دارند. کودکان بزرگ‌تر ممکن است احساس راحت‌تری داشته باشند اگر شما برای آنها توضیح دهید که در یک موقعیت ترسناک چه اتفاقی می‌افتد.
راه‌کارهایی برای ارتقاء مهارت‌های خوب غلبه بر مشکل در کودک:
- به کودک خود یاد دهید که از احساسات خود آگاه باشد و آن ها را درک کند. می‌توانید از بازی‌ها و قصه‌ها برای صحبت در مورد اینکه کودک در موقعیت‌های مختلف چه احساساتی ممکن است داشته باشد استفاده کنید.
- به کودک کمک کنید به احساسات منفی (مثل ناراحتی، درماندگی و شرمندگی) زمانی‌که اتفاق می‌افتند، توجه کرده و با آن کنار بیاید، پیش از آنکه قوی‌تر از چیزی شود که نتوان آنها را مدیریت کرد.
- به او بیاموزید که همه دوست دارند برنده باشند، اینکه تمام تلاش خود را بکنید، مهمتر از برنده شدن است. شما می توانید نقش یک الگو را برای او بازی کنید.
- به کودک کمک کنید که به عادلانه یا غیرعادلانه بودن رفتارها فکر کند، مثلاً صبر کردن برای نوبت به جای داخل شدن در صف، در جلوی کودک دیگر.
- اجازه دهید کودک بداند که گاهی اوقات کارها خوب پیش نمی‌روند، حتی وقتی او کار را درست انجام داده، مثلاً «همه حاضر نیستند اسباب بازی‌هایشان را به تو بدهند، حتی اگر مؤدبانه از آنها درخواست کنی.»
- تفکر مثبت در موقعیت‌های دشوار را تصویرسازی کنید، برای مثال «ناراحت کننده است که از دوستت بخواهی با تو بازی کند و او قبول نکند. اما شاید هم قبول کند. و آن موقع تو میتوانی با او بازی کنی و با هم خوش بگذرونید.»
پرورش مهارت‌های حل مسئله
مهارت‌های حل مسئله، برای تصمیم‌گیری و دسته‌بندی اختلافات، مهم هستند.
اختلاف همیشه چیز بدی نیست. از طریق اختلاف، کودکان می‌آموزند که مردم تفکرات و احساسات مختلفی دارند. همچنین تفاوت میان درست و غلط و اینکه چگونه رفتار آنها بر دیگران اثر می‌گذارد را می‌آموزند.
رشد مهارت‌های حل مسئل کودک:
- اگر کودک شما با کودکان دیگر بحث می‌کند، به کودک خود کمک کنید راه حلی برای مشکل بیابد.
- اگر کودکان دعوا می‌کنند، او را سرزنش نکنید. زمانی که هر دو آرام شدند، آنها را تشویق کنید که به راه‌های دیگری برای حل مشکل فکر کنند و بر روی یک راه حلی توافق کنند که مناسب‌تر است.
- مطمئن شوید راه حل اجرا می‌شود، اجازه دهید همه بدانند چه زمانی مشکل حل شده و هرکسی را که در حل شدن موضوع کمک می‌کند، تحسین کنید.
رشد مهارت‌های اجتماعی کودک
داشتن ارتباط خوب با مردم، برای سلامت روانی یک فرد بسیار مهم است. برای گسترش این روابط، کودکان باید مهارت‌های اجتماعی را یاد بگیرند از جمله:
- مهارت‌های ارتباطی: استفاده صحیح از کلمات برای موقعیت‌های مختلف، لبخند زدن، ارتباط چشمی و خوب گوش دادن به دیگران.
- مهارت‌های ملحق شدن: دانستن اینکه چگونه به یک گروه ملحق شویم.
- مهارت‌هایی برای اشتراک‌گذاری، نوبت‌دهی، پیروی از قوانین، همکاری، مدیریت اختلافات و کمک کردن به دیگران
- مهارت‌هایی برای دوست خوب بودن، فکر کردن به اینکه دیگران چه احساسی دارند، مهربان بودن، مفید بودن و باعاطفه بودن.
