گذر از بحران هویت در سایه امن خانواده

فهرست محتوا

جدی ترین بحرانی که فرد در زندگی خود می تواند درگیر آن شود، بحران هویت است. حالاتی که نوجوان را به شدت دچار نا آرامی های ذهنی می کند و به او اجازه نمی دهد جنبه های مختلف شخصیت خود را در یک خویشتن قابل قبول و هماهنگ سازمان دهد. شما چه طور آدمی هستید؟ نظر شما درباره خودتان چیست؟ چه چیزی معرف شماست؟ شما چگونه خودتان را توصیف می کنید؟ دیگران درباره شما چگونه می اندیشند؟ به چه چیزهایی ارزش قایلید؟ تصمیم گرفته اید در زندگی چه چیزهایی را دنبال کنید؟ پاسخ به سوالاتی از این دست، برداشت و تصور هر فرد از خود را معین می کند که می توان نام آن را هویت شخصی نهاد. هویت اولین بار می تواند در طی دوره نوجوانی شکل گیرد. نوجوانی دورانی است که از بلوغ تا اوایل بزرگسالی ادامه دارد و یکی از مهمترین مراحل رشدی انسان به شمار می رود. گرچه بذرهای هویت در نوباوگی کاشته می شوند و در طول کودکی، دوره های بازی و مدرسه به رشد خود ادامه می دهند، اما در نوجوانی در قالب یک بحران به اوج خود می رسند.

منابع و موقعیت های محیطی عامل شکل گیری هویت

متخصصان بر این باورند که هویت از دو منبع ناشی می شود. اولی تایید یا تکذیب همانندسازی های کودکی توسط نوجوانان و دومی موقعیت های تاریخی و اجتماعی آنها، که پیروی از معیارهای خاصی را ترغیب می کنند. نوجوانان غالبا معیارهای افراد سالخورده را رد می کنند و در عوض، ارزش های گروه یا دسته همسالان خود را ترجیح می دهند. لذا می توان گفت جامعه ای که در آن زندگی می کنند، نقش مهمی در شکل دهی هویت آنها ایفا می کند. زمانی که نوجوانان تصمیم می گیرند چه می خواهند بشوند و به چه چیزی متعهد باشند، و از سوی دیگر چه نمی خواهند باشند و به چه چیزها معتقد نیستند، هویت به صورت مثبت و منفی در آنها تعریف می شود. آنها اغلب یا با ارزش های والدین مخالفت می کنند، یا ارزش های گروه همسالان را رد می کنند! معضلی که می تواند بحران هویت آنها را تشدید کند. این بحران می تواند موجب ناتوانی در برقرار کردن روابط صمیمانه، درک فوریت زمان، فقدان تمرکز بر تکالیف لازم و رد کردن معیارهای خانواده یا جامعه را شامل شود.

کمی بحران هویت خوب است!

جالب است بدانید تجربه مقداری سردرگمی هویت طبیعی است و نوجوانان قبل از اینکه بتوانند ثباتی را کسب کنند، باید مقادیری تردید و سردرگمی را درباره اینکه کیستند، تجربه نمایند. امکان دارد آنها خانه را ترک کنند و تنها در جست و جوی هویت خود پرسه بزنند. داروها و فعالیت جنسی را امتحان کنند؛ با دار و دسته های خیابانی همانند شده و به فرقه های مذهبی ملحق شوند، از جامعه شاکی باشند یا صرفا به این موضوع فکر کنند که چه جایی در این دنیا برای آنها مناسب است و چه ارزش هایی را باید گرامی بدارند.

گرچه این سردرگمی برای جست و جوی هویت لازم است، اما مقادیر خیلی زیاد آن نیز می تواند منجر به واپس روی به مراحل قبلی رشدی آنها شود و به دنبال آن مسئولیت های بزرگ خود را به تعویق بیندازند و بی هدف، از شغلی به شغل دیگر جابجا شوند و از یک شریک جنسی به سراغ دیگری بروند و مدام تغییر ایدیولوژی بدهد. اما چنانچه آنها نسبت مناسبی از هویت در برابر سردرگمی را پرورش دهند، به نوع اصیل ایدیولوژی پایبند می شوند و به دنبال آن توانایی تصمیم گیری آزادانه در مورد اینگه چگونه باید رفتار کنند را کسب می نمایند.

مدل افراد با هویت موفق

این افراد کسانی هستند که خود، هویتشان را طراحی کرده اند و به کمترین احتمال ممکن از فشار خارجی تبعیت می کنند. انعطاف پذیرند و ظرفیت های اخلاقی بالایی دارند؛ زیرا قبلا بی تعادلی را تجربه کرده اند! این افراد از عزت نفس بالاتری برخوردارند، دچار خودمحوری کمترند، به دلیل انتخاب های اندیشیده و سنجیده دچار ندامت و تغییر تصمیم نمی شوند و به طور کلی میان خود واقعی و خود آرمانی آنها فاصله زیاد نیست و از سلامت روانی بالایی برخورداند.

هویت دیررس، حاصل تعلیق در خانواده

افراد با هویت دیررس در حال تجربه بحران هویت هستند و فعالانه می کوشند پاسخی برای پرسش های خود بیابند. آنها همچنان گرفتار تعارض بین علایق خود و برنامه هایی هستند که والدینشان برای آنها در نظر گرفته اند. این افراد ممکن است برای مدتی باورهای مذهبی و سیاسی را با شوق فراوان مطرح کنند اما پس از تامل بیشتر اعتقاداتشان را کنار بگذارند؛ آنها در بهترین شرایط، آدم هایی حساس، اخلاقی و روشن فکرند و در بدترین شرایط افرادی مضطرب و مردد به شمار می روند. بنابراین، هویت دیررس غالبا یک تصمیم گیری سنجیده و تا حدی دردناک است که فرد به خود فرصتی می دهد تا از فشارهای جاری مانند خانواده، مدرسه و دانشگاه خلاصی یابد و به کشف جنبه های روانی و واقعیت های عینی خود بپردازد. چرا که نیاز به فرصت آزمودن و تجربه احساسات دارند تا به شناختی عمیق از خود برسد. طبق مطالعات، این گروه نسبتا مضطربند، تمایل به پرگویی دارند، رقابت جو هستند، صمیمیت دارند، اما ضرورتا ارتباط صمیمانه ندارند، انعطاف ناپذیرند و سعی می کنند خود را از والدین دور کنند، مستقل هستند و عزت نفس بالایی دارند و دارای سطوح بالایی از استدلال اخلاقی می باشند.

هویت زودرس، هدیه پرخطر والدین

این افراد دارای سطح بالایی از تعهد هستند اما هنوز یک دوره بحران را تجربه نکرده اند و” خود” غیرقابل انعطافی که دارند، ساخته خودشان نیست و میراث خانواده آنهاست. در واقع والدین این افراد هویت را به آنها اعطا کرده اند. این افراد از لحاظ عاطفی شاد و مانند افراد با هویت دوست داشتنی هستند؛ اما تسلیم تر و احترام گذارترند و ارزش های والدین را کورکورانه می پذیرند و به نظر می رسد کمترین میزان اضطراب را دارند اما اضطراب خود را سرکوب می کنند.

این گروه در فرایندهای فکری خود قدرت طلبند، طالب تایید شدن هستند و تعهدات زندگی را کمتر مورد سوال قرار می دهند؛ آنها در پرتو رفتارها و نیازمندی های کودکانه باقی مانده و به امنیت والدینی دچار شده اند. این افراد غالبا مشکلات سازگاری دارند، خشک و غیر منعطفند، پذیرای تجارب جدید نیستند و با چسبندگی به عقاید پیشین خود، هر گونه اختلاف نظر را تهدیدی علیه خویش به شمار می آورند.

دردسرهای افراد با هویت سردرگم

سردرگمی در هویت، به حالت بی تکلیفی در زندگی اشاره دارد که شخص در آن بدون هدف به نظر می رسد و برای مخفی کردن هویت ناقص خود، به افراد و گروه ها می پیوندد و با قهرمان گروه ها همانند سازی می کند. او در برابر گروهی که به آن تعلق دارد، مسئول و در برابر گروه های دیگر بی رحم است. از عهده نقش های که بر عهده دارد برنمی آید، وابسته و تقلیدگر است، وابستگی کم به والدین دارد و در مواردی که اعضای خانواده دور هم جمع هستند، به خوابیدن یا گوش دادن به موسیقی می پردازد. همچنین قاطعیت پایین، توانایی کم در تحمل مشکلات، گوشه گیری و بی علاقگی در برقراری روابط صمیمی از دیگر نشانه های رفتاری این افراد است.

ده سال در جست و جوی خویشتن

به طور کلی تحقیقات گسترده ثابت کرده است که بسیاری از نوجوانان قبل از اینکه به هویت کاملی دست یابند، به ترتیت دوره های زودرس، سردرگم و دیررس هویتی را تجربه می کنند و این فرآیند می تواند 10 سال یا بیشتر به طول انجامد. بنابراین بهره مندی از حمایت های آگاهانه والدین از ملزومات دوران حساس نوجوانی به شمار می رود تا فرد بتواند این دوره را به سلامت پشت سر بگذارد. چرا که در غیر این صورت، در بزرگسالی در گرداب مسایل مهمی مانند انتخاب شغل، الگوهای رفاقت، رفتار و تمایلات جنسی، تشخیص های مذهبی، تعهدات گروهی، تنظیم وقت، تشکیل خانواده، عملکردهای تحصیلی گرفتار خواهد شد و زندگی به کامش نخواهد شد.

نویسنده: افسانه احمدی؛ کارشناس ارشد مشاوره و راهنمایی

خدمات مشاوره خانواده مرکز روانشناسی رهیاب

مرکز مشاوره روانشناسی رهیاب با ارائه مشاوره خانواده و مشاوره روانشناسی آماده ارائه انواع مشاوره های خانواده به هموطنان عزیز می باشد. شما می توانید هم به صورت تلفنی و هم حضوری از مشاوره مشاوران خانواده مرکز استفاده کنید. هموطنان عزیز می توانند از سراسر کشور با استفاده از خط ثابت با مرکز تماس بگیرند و از مشاوره خانواده تلفنی بهره مند شوند. همچنین عزیزان ساکن تهران می توانند هم به صورت تلفنی و هم به صورت حضوری با مراجعه به مرکز مشاوره رهیاب از خدمات مشاوره خانواده از جمله گذر از بحران های هویتی استفاده نمایند. کافیست از طریق زیر با ما تماس حاصل نمایید. همچنین مرکز مشاوره رهیاب در زمینه های زیر آماده ارائه مشاوره خانواده می باشد.